نویسنده: مهسا محبی
«موج چهارم» نوشته «رامین جهانبگلو» مجموعه‌ای از مقالات، سخنرانی‌ها و گفت‌وگوهایی است که به موضوعاتی چون مدرنیته و سنت، خشونت و تساهل و دموکراسی و گفت‌وگوی فرهنگ‌ها اختصاص یافته است. ولی بخش اصلی کتاب، همان‌طور که از عنوان کتاب نیز پیداست، به مسئلهٔ روشنفکری در ایران و به ویژه به نسل چهارم روشنفکری توجه دارد.
از دیدگاه نویسندهٔ این کتاب سقوط ایدئولوژی کمونیسم و فرایند جهانی‌شدن از یک سو و فعل و انفعالات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جامعهٔ ایران از سوی دیگر، جامعهٔ روشنفکری ایران را در طی دهه‌های گذشته دستخوش تغییرات روش‌شناختی و معرفتی مهمی کرده‌اند. این تغییرات روشنفکری که از لابه‌لای بحث‌ها، مقالات و کتاب‌های نوشته افراد نسل چهارم روشنفکری کاملاً هویداست، خود نتیجه دو عامل بزرگ تاریخی‌اجتماعی است:
نخست: پایان جنگ سرد و سقوط ایدئولوژی کمونیسم و فرایند جهانی‌شدن اقتصاد و سیاست و فرهنگ. سپس، فعل و انفعالات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جامعه ایران که به‌دنبال هرج و مرج سیاسی، آشفتگی ارزشی و خلأ اگزیستانسیلی است که انقلاب ایران به‌جای گذاشته است.
شکست شور و هیجانات سیاسی/حزبی دوره اول انقلاب و تجربه جنگ با عراق، روحیه جدیدی را در میان تحصیلکردگان و روشنفکران ایرانی در دهه دوم انقلاب ایجاد کرد. این بار دیگر مسئله یک شبه قهرمان‌شدن و به‌دنبال آرمان‌های خیالی و موهوم رفتن نبود، بلکه رویاروشدن با واقعیت‌ها و پرسش‌های پاسخ داده نشده‌ای بود که تاریخ ایران و پستی و بلندهای سیاسی آن در جلوی پای نسل جدید روشنفکری ایران قرار می‌داد. این بار مسئله توضیح و تشریح وقایع تاریخی بود و نه توجیه اعمالی که بنابه ضرورت تاریخی و یا طبق حکمی فراتاریخی و اجتماعی می‌بایستی صورت می‌گرفتند. بحث اصلی طرح پرسش‌هایی جدی در مورد تاریخ و جامعه ایران بود در جهت رهایی یافتن از تابوها و تعصباتی که به مدت نیم قرن همچون کابوسی هولناک بر وجدان شوربخت روشنفکران ایرانی سنگینی می‌کرد. آن‌چه که این بار مهم جلوه می‌کرد، دفاع از حقیقت روشنفکری بود و نه پشتیبانی کورکورانه از آرمان یا حزبی و یا آموزه‌ای که جز مرگ و دروغ ارمغانی برای کسی نداشت. بسیاری از روشنفکران دهه ۱۳۷۰ که توانسته بودند به گونه‌ای خود را از تعصبات ایدئولوژیک رها سازند متوجه این امر شدند که طرح پرسش و یا پرسش‌هایی در مورد هویت ایرانی و تاریخ سیاسی ایران به مراتب مهم‌تر از دادن پاسخ‌های از پیش تعیین شده درباره این مسائل است.
بی‌شک اشتباه نیست اگر بگوییم که امروزه صفحه‌ای از تاریخ روشنفکری ایران ورق خورده است و بحث‌هایی چون دموکراسی، سکولاریسم، سنت و مدرنیته و جهانی‌شدن جایگزین مفاهیمی چون بازگشت به اصل، دیکتاتوری پرولتاریا، انقلاب کارگری و غیره شده‌اند.
کتاب در چهار بخش، مدرنیته و مخالفان آن در ایران، نسل چهارم روشنکران ایرانی: در چالش با سنت و مدرنیته، طرح پرسش فلسفی و پروژه روشنگری در ایران امروز و خشونت مدرنیته و جایگزین‌های خشونت تدوین شده است.
رامین جهانبگلو (زادهٔ ۷ دی ۱۳۳۵) در تهران فیلسوف ایرانی و ساکن تورنتو کانادا است. جهانبگلو فارغ‌التحصیل دکترا فلسفه از دانشگاه سوربن فرانسه بوده و در حال حاضر در دانشگاه تورنتو، علوم سیاسی تدریس می‌کند.
بخشی از متن کتاب:
ایران یک تمدن باستانی است و از لایه‌های انسان‌شناختی گوناگونی درست شده است. پیچیدگی معرفتی و فلسفی هم که این مملکت با آن درگیر است به خاطر همین لایه‌های گوناگون است…
مشخصات کتاب:
عنوان: موج چهارم
نویسنده: رامین جهانبگلو
انتشارات: نی
نوبت چاپ: ششم
تعداد صفحات: ۴۰۲
ارسال نظرات