در بحث جایگاه زن سخن از تقابل با مرد نیست

بانو پوهنوال لیلما شریفی یما، از طرف مجله «هفته» انتخاب شما را به ریاست دانشگاه «استاد ربانی» تبریک می‌گویم و از شما تشکر می‌کنم که وقت سپردید و در این گفت‌‎وگو شرکت کردید.

بانو پوهنوال شریفی یما: با سلام به شما. من هم از شما تشکر می‌کنم.

استاد، جامعه افغانستان به‌شدت سنتی است. مخصوصاً دهه‌های شصت و هفتاد تا تشکیل نظام کنونی شرایط برای بانوان دشوار بود، برای ما از آن زمان بگویید و از مشکلات که با آن مبارزه کردید تا به اینجا رسیدید.

بانو پوهنوال شریفی یما: دقیقاً، جامعه افغانستان همان‌گونه که شما گفتید یک جامعه سنتی است. به‌خصوص از دهه هفتاد زمینه برای سهم‎گیری زنان در جامعه به معنای دقیق کلمه بسیار کم و بعداً هیچ نبوده است. در دهه هشتاد هرچند زنان سهم در امور دولت داری داشتند اما نقششان بیشتر سمبولیک بوده. این نقش سمبولیک در جامعه سنتی به‌عنوان یک گام تاکتیکی خوب است، اما اگر این گام تاکتیکی (حضور نمادین زنان) به‌صورت یک استراتژی درآید پیامدهای ناگوار خواهد داشت. من فکر می‌کنم زنان اگر قرار است به موقفیت برسند نباید نقششان به حضور سمبولیک خلاصه شود. از نظر من رویکردهایی که زنان را فقط به‌صورت سمبولیک به کرسی می‌رساند باید تغییر کند. زنان باید در رقابت با مردان کرسی‎های مدیریتی را احراز نمایند. مسئله دیگر این است که زنان باید منطق داشته باشد و با منطق خویش، چه در محیط کاری و چه در محیط خانواده، خودشان را اثبات نمایند، باید نشان دهند که می‌توانند. من خوشبختانه نه در محیط کاری و نه در محیط خانوادگی با چالش روبرو نبوده‌ام، چون هم خانواده‌ام از سطح سواد خوبی برخوردارند و هم خودم سخت‌کوشم. من ازجمله بانوانی هستم که در زمان طالبان فعالیت قلمی داشتم و در جریده شریعت مقاله می‌نوشتم و چاپ می‌شد. من باورمندم، مبارزه در هرزمانی مطابق توانایی و شرایط عینی جامعه باید صورت گیرد.

پس به نظر شما نگاه مردسالار به جایگاه زن در کشورمان یک واقعیت عینی جامعه است؟

بانو پوهنوال شریفی یما: متأسفانه یک تعداد هنوز هم همان دید مردسالارانه را دارند. این کوشش زنان است که باید به دیگران نشان دهند و در عمل ثابت بسازند و توانایی‌های خودشان را به نمایش بگذارند، اما نه با سروصدا انداختن. تلاش شود که از راه تفاهم و گفت‎وگو مرد را قناعت دهد و در کنارش قرار گیرد.

نقش دانشگاه را در این مورد چگونه می‌بینید؟ آیا در دانشگاه‌های کشور نیز این نگاه جنس دوم بودن به زنان وجود دارد؟

بانو پوهنوال شریفی یما: ما در دانشگاه تعلیم و تربیه خوشبختانه استادانی را داریم که نه‌تنها مانع پیشرفت زنان و دختران نمی‌شوند بلکه به تشویق و ترغیب‎شان نیز می‌پردازند، اما این به این معنا نیست که موجودیت تفکر و نگاه کردن به زن به‌عنوان جنس دوم را می‎توان به‌صورت کامل انکار کرد. خوشبختانه مهم این است که در قانون اساسی ما چنین تفکری وجود ندارد. زن و مرد در تمامی امور سهم مساوی و حق مساوی دارند و این بر زنان و دختران است که با تلاش و کوشش از این حق خویش استفاده نمایند.

برنامه‌های شما برای آینده چیست؟ با توجه به اینکه می‌بینید عملاً زن در جامعه جنس دوم قلمداد می‌شود و این فکر جمع کثیری از مردان جامعه است، مثل آنچه در لویه جرگه مشورتی صلح اتفاق افتاد که مردی به زنان اهانت نمود، یا سخنی که رئیس‌جمهور گفت: «اگر سند ندارید مثل زن در خانه باشید». هرچند بعداً رئیس‌جمهور عذرخواهی کرد، اما این نشان می‌دهد که روحیه نگریستن به زن به‌عنوان موجود درجه دوم حتی در میان حاکمان و دولت‌مردان وجود دارد. آیا برنامه مشخصی در این بخش‌دارید؟

بانو پوهنوال شریفی یما: کار ما در دانشگاه کار سیاسی نیست. هدف اصلی و اساسی ما پخش، نشر و گسترش دانش است. من معتقدم که از طریق دانش و بلند بردن سطح تفکر انتقادی، افراد را باروحیه‌ای علمی پرورش دهیم.

چه برنامه‌های برای ارتقای کیفیت آموزش روی دست دارید، در روز معارفه ارتقای کیفیت را به عنوان یکی از مهم‌ترین رسالت های خویش اعلام کردید.

بانو پوهنوال شریفی یما: یکی از کارهای که من جدا به آن توجه دارم مسئله اعتبار کیفیت دانشگاه است. می‌خواهم دانشگاه را به چنان موقعیتی برسانم که اعتبار کامل را از جانب بورد تضمین کیفیت و اعتبار به دست بیاورد. این بزرگ‌ترین کاری است که من برای دانشگاه خواهم کرد و آن به دست نمی‌آید مگر اینکه دانشگاه به همان درجه برسد.

چرا تاکنون آموزش در کشور به وضع مطلوب نرسیده است، مشکل را در چه می‌بینید؟

بانو پوهنوال شریفی یما: پایین بودن سطح آموزش‌وپرورش در کشور عوامل مختلف دارد و یکی از علل اساسی آن، جنگ و ناامنی است. جنگ و ناامنی سبب می‌شود که کریکولم درسی درست تطبیق نشود. تطبیق کریکولم درسی هم به معلم و مواد درسی مرتبط است و هم به زمان نیاز دارد. این مشکل سبب می‌شود که شاگردان به رشد لازم علمی دست نیابند. وقتی چنین داوطلبی وارد دانشگاه می‌شود بازهم همان سایکل بالا تکرار می‌شود و این سلسله ادامه پیدا می‌کند. سطح تحصیلی پایین معلمان مشکل اساسی دیگر است که سبب این مشکل شده است.

ما سالانه هزاران فارغ‌التحصیل داریم. اما امروز جوانی که مدرک ماستریش گرفته در جاده‌ها با کراچی سبزی می‌فروشد. حتماً  داستان حسین دهزاد را می‌دانید که دارنده مدرک ماستری از ادبیات فارسی است و با کراچی سبزی می‌فروشد. منظور این است که ما دانش‌آموخته‌های بسیاری داریم که تا درجه‌های عالی تحصیلات دارند ولی زمینه برای کار و نقش آفرینی آنها فراهم نمی‌شود. حل این مشکل را در کجا باید جست‌وجو کرد؟

بانو پوهنوال شریفی یما: البته منظور من تنها شهر کابل و شهرهای بزرگ نیست. مثلا اگر از همین ماستر تحصیل‌کرده بخواهید که معلم شود قبول نمی‌کند، چون معلمی معاش پایین دارد. از طرف دیگر آیا همین ماستر به ولایات و ولسوالی‌ها می‌رود؟

چون کشور وضع جنگی دارد کسی به مناطق ناامن نمی‌رود. لذا معلم که استخدام می‌شود از همان محیط و محل است و این افراد اکثراً دانش و تخصص لازم را ندارد.

سخن و پیامی در پایان؟

بانو پوهنوال شریفی یما: از شما تشکر می‌کنم. فقط یک نکته را ترجیح می‌دهم یادآور شوم. ازنظر من وقتی روی زن صحبت می‌کنیم نباید وی را پیوسته در تضاد و تقابل با مرد مطالعه کنیم. نباید همیشه روی اختلافات صحبت نماییم، بلکه باید تلاش کنیم که میان زن و مرد جامعه تفاهم ایجاد نماییم و تقویت زن فقط و فقط از طریق بلند بردن سطح درک، دانش و تخصص زن امکان‌پذیر است و بس!

بانو پوهنوال لیلما شریفی یما از شما سپاس‌گزاریم.