مهاجرت به ایران فرش‌های افغانستان را استاندارد کرد

فرش‌های ایران، افغانستان، پاکستان از معروف‌‌‌ترین فرش‌های جهان هستند و بخش زیادی از بازارهای فرش بین‌المللی سهم این کشورها است. هنر فرش را ‌می‌توانیم سند تاریخی مشترک از مردم افغانستان و ایران بدانیم. مهاجرت به ایران باعث شد که برخی از مهاجران افغان به هنر فرش‌بافی روی بیاورند. محمد امیری یکی مهاجران افغان است که هنر فرش‌بافی را از سال‌های کودکی در ایران آموخته است. این هنرمند مهاجر در حال حاضر مشغول تدریس در زمینه فرش در سازمان‌های مختلفی همچون میراث‌فرهنگی، سازمان جهاد دانشگاهی، سازمان فرهنگی شهر تهران و سازمان میراث‌فرهنگی گلستان است. «سرزمین کهن» از نمایشگاه‌هایی است که این هنرمند افغان در آن شرکت داشته است. برگزاری نمایشگاه در فرهنگ‌سراهای مختلف تهران از جمله کارهای اوست. این استاد فرش برجسته مهاجر موفق شده است که نمایشگاه انفرادی را در تالار خلیج فارس برگزار کند.

چند سال است که به قالیبافی و آموزش این هنر مشغول هستید؟

محمد امیری: من از نه سالگی آموختن هنر فرش‌بافی را فراگرفتم. در آن زمان بعد از پایان ساعت مدرسه در کارگاه قالیبافی کار ‌می‌کردم. کار تدریس را در سال ۱۳۷۸، زمانی که توانستم مدارک فنی را بگیرم و عضو اتحادیه شوم در تهران آغاز کردم.

اولین طرح شما چه بود؟

محمد امیری: اولین طرحی که بافتیم طرح اس اس بود. طرحی شبیه طرح‌های قشقایی در مشهد بود.

موقعیت مهاجرانی که در حوزه فرش فعالیت دارند، چگونه است؟

محمد امیری: افرادی که بتوانند کارآفرینی کنند و در رعایت قانون درست یش بروند، از شرایط خوبی برخودار ‌می‌شوند اما افرادی که در این زمینه به صورت غیرقانونی عمل ‌می‌کنند، شرایط خوبی ندارند. بخصوص رفوگرهایی که در این رشته هستند. در سال‌های بین ۱۳۷۰-۱۳۶۵ که برادرانم کارگاه تولیدی داشتند، مهاجران دیگری در مشهد بودند که در بیش ۵۰ کارگاه تولیدی به صورت خفا فعالیت ‌می‌کردند.

علاقه‌مندی جوانان مهاجر در هنر فرش را چگونه ‌می‌بینید؟

محمد امیری: جوانان خیلی کم در حوزه فرش وارد ‌می‌شوند و بیشتر افرادی که در حوزه فرش فعالیت دارند از افراد باسابقه هستند. اما بانوان بیشتر در حال ورود به عرصه فرش هستند.

گفته می‌شود که فرش‌های افغانستان به صورت قاچاق وارد ایران شده در بازار به فروش ‌می‌رسد. آیا این درست است؟

محمد امیری: این موضوع کاملا صحت دارد. افرادی هستند که فرش‌‌ها را به صورت قاچاق به ایران ‌می‌فرستند و به نام فرش افغان ‌می‌فرستند. آنها هیچ‌گونه گمرکی به دولت نمی‌دهند و برای کشوری که بافنده آن بوده هیچ‌گونه سودی به دنبال ندارد. در ایران اگر بخواهیم فرشی را صادر کنیم باید مالیات بدهیم و هرگز به صورت قاچاق نمی‌توانیم فرشی را از کشور خارج کنیم.

فرش‌های افغانستان چه ویژگی‌های دارند؟

محمد امیری: از ویژگی‌های فرش افغانستان این است که هر فرشی متعلق به یک شهر است و طرح مخصوص به خود را دارد. طبیعی بودن رنگ‌ها و نوع بافت هر فرش از دیگر ویژگی‌های فرش افغانستان است که آن را از دیگر فرش‌‌ها متمایز ‌می‌کند.

گروهی از مهاجران افغان در کاشان، تبریز و… مهارت فرش‌بافی را آموختند و بعد به افغانستان رفتند. دانش آن‌ها تا چه اندازه باعث تغییر هنر فرش در افغانستان شده است؟

محمد امیری: ایران که امروز تولیدکننده برتر فرش جهان است از سیصد سال پیش به شکل حرفه‌‌‌‌ای تولید انبوه فرش را شروع کرده بود اما در افغانستان فرش‌بافی به شکل عشایری و خانگی بوده است. در بافت فرش نیز مثل هر حرفه و هنر دیگری باید استاندارهایی رعایت شود. در فرش ایرانی استاندارد‌های اصولی رعایت ‌می‌شود و این یک ویژگی مهم در فرش ایرانی است. افرادی که در ایران هنر فرش بافی را آموختند، فنی بودن و استاندارد بودن را به صنعت فرش افغانستان بردند.

بازار فرش افغانستان در عرصه بین‌المللی را چگونه ارزیابی ‌می‌کنید؟

محمد امیری: فرش افغانستان که به دست هنرمندان افغان بافته می‌شود متاسفانه با نام کشورهای دیگر صادر ‌می‌شود. پاکستان از فرش افغانستان بهره زیادی برده است. در عرصه بین‌المللی سود حاصل از فرش به افغانستان نمی‌رسد. قاچاقچیان پاکستانی یا به صورت قاچاق و یا با دست داشتن در گمرکات فرش را از افغانستان به پاکستان وارد ‌می‌کنند و از پاکستان با عواید مالیاتی آن را به به نام پاکستان به بازارهای بین‌المللی صادر ‌می‌کنند. با این وجود به دلیل رنگ و نوع بافتی که فرش افغانستان دارد به راحتی قابل شناسایی است. در جهان سه کشور افغانستان و ایران و پاکستان در عرصه فرش زبان‌زد جهان هستند. به باور من افغانستان در حوزه فرش بعد از ایران در جایگاه دوم قرار دارد گرچه از دید عموم افغانستان بعد از پاکستان و در رتبه سوم قرار دارد.

 یکی از مقاصد صادراتی فرش ماشینی ایران، افغانستان است. با توجه به این که صنعت فرش در افغانستان رونق زیادی دارد چه راهکاری برای خودکفایی افغانستان در زمینه فرش ماشینی توصیه ‌می‌کنید؟

محمد امیری: صنعت فرش ماشینی در اختیار چند کشور است. در زمان پهلوی امتیاز تولید فرش ماشینی توسط ایران خریداری شد و تولید فراوان فرش ماشینی در ایران شروع شد. به کسانی که در حوزه فرش در افغانستان فعالیت ‌می‌کنند، توصیه ‌می‌کنم که فقط مصرف کننده نباشند و آنها باید تلاش بیشتری کنند تا کارگاه و کارخانه‌های فرش زیادی را دایر کنند. مهندسان و صنعت‌گران و طراحان صنعتی افغانستان باید با یکدیگر همکاری کنند و همچنین سرمایه‌گذاران افغان در این عرصه وارد شوند تا افغانستان در زمینه فرش ماشینی هم به خودکفایی برسد.

محدودیت‌های مهاجرت چقدر در زندگی هنری شما تاثیر گذاشته است؟

محمد امیری: اگر شما در زندگی راه حل مشکلات را یاد بگیرید ‌می‌توانید در تمام مراحل زندگی مشکلات را به سادگی حل کنید. من هم همانند دیگر هم وطنانم یک مهاجر هستم و مشکلات خود را از راه قانون حل کرده‌ام. افراد در هر کشوری باشند، باید مطابق قانون پیش بروند و اگر از قانون پیروی نکنند دچار مشکل ‌می‌شوند. من با تکیه بر قانون مشکلات را حل کرده‌ام.

برای این که بتوانید نسل جدید مهاجران را به این هنر علاقه‌مند کنید چه برنامه‌هایی دارید؟

محمد امیری: خدمت کردن برای جوانان یکی از اولویت‌های ما است. ما تلاش ‌می‌کنیم که به جوانان ماهی ندهیم بلکه به آنها ماهیگیری را بیاموزیم. تلاش ‌می‌کنیم که از طریق بحث‌های آموزشی و ترویج همایش‌‌ها و ورکشاپ‌های آنلاین این رشته را به جوانان و دانشجویان معرفی کنیم تا آنها در این عرصه ورود پیدا کنند.

چه برنامه‌هایی برای آینده دارید؟

محمد امیری: یکی از برنامه‌های من تلاش برای حرفه‌‌‌‌ای کردن آموزش است که جوانان مهاجر و همچنین جوانان ایرانی را علاقه‌مند به این حوزه کنیم و امیدوارم که بتوانیم در کنار دیگر اساتید این رشته بیشتر به چشم بیاید و کسانی که وارد دانشگاه ‌می‌شوند رشته فرش را انتخاب کنند و امیدوارم که با برگزاری نمایشگاه‌‌ها در دید عمو‌م ‌قرار دهیم تا این رشته از بین نرود.

آقای محمد امیری از شما سپاسگزاریم.