صحبت از مرد قهرمان و اولین اسطورهٔ پرورش اندام در کشور ما افغانستان است. مردی که سال‌ها در جهت معرفی و رشد این ورزش خدمات شایانی نموده است. از زمانه‌های قدیم در جهان مردان تنومند، قوی‌هیکل و شجاع عرض وجود کردند و آن‌ها پهلوانان، قهرمانان و دلیران افسانوی شدند، چون؛ هرکولیس، ماسیست، رستم، سهراب و صدها تن دیگر …
قبل از همه یک نگاهی مختصر به تاریخچه ورزش زیبایی‌اندام در جهان انداخته بعد به صحبت‌های یکی از قهرمانان این ورزش در افغانستان می‌پردازیم.
ورزش پرورش اندام که يک ورزش جوان به نظر می‌رسد، در حین جوانی ازجملهٔ قدیمی‌ترین ورزش‌ها است که در ادوار تاريخ پهلوانان و قهرمانان غول‌پیکر به‌منظور رشد عضلات و تقويهٔ قدرت فیزیکی‌شان يک سلسله حرکات و تمريناتِ ورزشی را با وزنه يا بدون وزنه اجرا می‌نمودند، چنانچه در جهان کنونی نيز زيربنای همه ورزش‌ها محسوب می‌شود. قبل از جنگ دوم جهانی يک نفر کانادایی موسوم به «جوويدر» که پدرش يکی از سرمایه‌داران بزرگ در آمريکا بود اولين حرکت وزنه‌برداری بالای دراز چوکی «بنچ پرس» را انجام داد و حرکت فوق‌العاده مفيد برای رشد عضلات سينه و نيرومندی بدن يافت و به همين ترتيب برای ساير قسمت‌های بدن حرکاتی مفيد را انجام داد و اندام متناسب به دست آورد. بعد از جنگ خانمان‌سوز خود را مُسن يافت و خواست شاگردانی تربيه نمايد با ايجاد کلوپ‌های ورزشی و توليد وسايل ورزشی از قبيل وزنه، دمبل و غيره و نشرات مجلات، امروز شاگردانش هرکدام جوويدرهای ثانی استند.
در ورزش‌های که عضويت مسابقات المپيک جهانی را حاصل نموده‌اند استعمال داروها يا پيچکاری‌های غيرمجاز «دوپنگ يا استيروئيد» جداً ممنوع است، در صورت تخلف لقب قهرمانی شخص گرفته شده و به نفر بعدی تعلق می‌گیرد.
قابل‌یادآوری ست که ورزش پرورش اندام تا هنوز عضويت المپيک جهانی را حاصل ننموده و مسابقات آن به نام‌های آقای عضلات، آقای جهان و مستر المپيا و غیره یاد می‌گردد و هيچ نوع ارتباط به المپيک جهانی ندارد و مسابقات آن از طرف فدراسیون‌های خصوصی يا دولتی برگزار می‌شود و در کشور عزيز ما افغانستان پیش‌کسوتان همه ورزشکاران طبیعی (نچرال) بودند.
اولین قهرمان و اسطوره پرورش اندام کشور
محترم شمس‌الله در سال ۱۳۲۳ خورشیدی مطابق ۱۹۴۴ میلادی در قریهٔ چهاردهی ولایت کابل در يک خانوادهٔ متدين و نظامی چشم به جهان گشود. تحصيلاتش را ابتدا در مکتب سردار جان خان آغاز و از صنف چهار تا صنف دوازده در ليسه عالی حبيبيه به پایان رسانيد. ديپلوم ماستری‌اش را از پوهنتون ورزش و تربیت‌بدنی ماسکو شوروی (سابق) از فاکولتهٔ مبارزهٔ تن‌به‌تن دورهٔ اول به درجهٔ اعلیٰ به دست آورده است. خدمت مقدس عسکری را در مکتب ضابطان احتياط قوای ۸۸ توپچی مهتاب قلعه در اردوی شاهی افغانستان سپری نمود. قبل از جنگ‌های وطن در رياست کميتهٔ ملی اولمپيک افغانستان به حیث مدير فدراسیون‌ها و قبلاً نخستين رئيس زیبائی‌اندام و وزنه‌برداری بعد از نافذ شدن قانون فدراسیون‌ها نيز انتصاب شده بود.
اساساً ورزش را از پهلوانی تحت نظر شادروان جهان‌پهلوان پروفيسور دوکتور عبدالوهاب خير قهرمان وزن چهار پهلوانی سال‌های ۱۹۶۰ ـ ۱۹۶۴ آغاز نمود. بعداً با ديدن فلم هرکوليس به ورزش زیبائی‌اندام علاقه‌مند گرديد و با استفاده از يک مجلهٔ ورزشی «بادی بيلدنگ آمریکایی» با وسايل ساختهٔ دست خودش در گاراج منزل در هفتهٔ ۳ روز ورزش می‌نمود. بعد از چند ماه که نتيجهٔ مثبت گرفت دوستان و رفقايش با او ورزش را آغاز نمودند.
زمانی که در سال ۱۳۴۳ خورشیدی نخستين مسابقهٔ زیبائی‌اندام رسماً به همت والای شادروان عبدالوحيد اعتمادی رئيس تربیت‌بدنی و به حکميت سناتور مرحوم عبدالشکور خان ولی، اولين ترينر وزن برداری در افغانستان و پنج نفر هیئت ژوری به شمول يک نفر ترينر آمریکایی بين ۱۸ ورزشکار شاگردان معارف محصلين پوهنتون و کلپ‌ها، همه آزادانه اشتراک داشتند در کلپ ثقيلهٔ معارف برگزار شد. درنتیجه شمس‌الله رحيم برندهٔ مقام اول قهرمانی شناخته شد؛ که مشوق بيشتراش به ورزش گرديد و بيش از يک دهه بر سکوی قهرمانی تکيه زد.
روزبه‌روز در آن زمان شايقين اين ورزش که يک ورزش نو بود زياد شده رفت و در هر گوشه و کنار شهر کلوپ‌های متعددی به وجود آمد.
کارنامه استاد بزرگوار شمس‌الله رحیم ثبت تاریخ ورزش پرورش اندام کشور است.
جناب شمس‌الله رحیم گرامی لطفاً درباره پیشینهٔ پرورش اندام در افغانستان معلومات دهید؟
شمس‌الله رحیم: اولين ورزشکار زیبائی‌اندام در سال ۱۳۳۰ خورشیدی، جناب محترم انجنير اسدالله اکبر ملقب به سردار است؛ که در آن زمان به «تارزن» کابل مشهور بود. به خاطر دارم که با اندام زيبا و متناسب در بالای متوازی حرکات فوق‌العاده عالی را اجرا می‌نمود. شکر خداوند در قید حیات است و با فاميل محترمش در ایالت نيويارک امريکا اقامت دارد.
از ورزشکاران زیبایی‌اندام می‌توانم طور فشرده یادآوری کنم. در سال ۱۳۳۵ که هنوز متعلم دورهٔ ابتدائی مکتب بودم با برادر بزرگم که عضويت تيم بوکسنگ را نيز داشت. به کلپ ثقيلهٔ معارف رفتيم مرد قوی‌هیکل و نيرومند را ديدم که محترم عبدالاحمد بود… که متأسفانه به رحمت حق پيوسته است. برادرش محترم بشیر احمد نيز از نخبگان زیبائی اندام بود که در اواسط دههٔ چهل به امريکا مهاجرت نمود.
از سال ۱۳۳۸ تا دههٔ چهل خورشیدی: مرحوم محمدعلی شناور بادی بلدر، پهلوان و شعبده‌باز، انجنير ابراهيم دانش، انجنير عبدالشکور رشيدی، پروفيسور حبيب ذکريا، محترم روح‌الله، محترم جليل‌الله اکبر، مرحوم کپتان بابا قهرمان وزن برداری، پروفيسور تورجان اچکزی، مرحوم آغای اخلاص، محترم احسان، سید احمدشاه، انجنير مختار دريا شاعر و نویسنده، امين نيما، محترم عظيم، مرحوم محمد منير، مرحوم نادر فرخ، مرحوم حيدر کاکو، مرحوم سید بشیر، محترم هدایت حبیب، محترم علی شاه رشیدی و ده‌ها تن دیگر که نمی‌توان درین بحث کوچک اسمایشان را نام برد.
در سال ۱۳۴۷ خورشیدی محترم عبيد و محترم داوود در مسابقهٔ پوهنتون کابل هر دو مقام دوم و محترم يونس قندهاری مقام سوم را کسب نمودند. همچنان در سال ۱۳۴۷ خورشیدی مسابقات زیبائی‌اندام در اردو به همت والای تورن جنرال ارکان حرب، شادروان غلام علی‌خان پنجشيری رئيس سپورت اردو و قوماندان فرقهٔ چهار زره دار و به حکميت این‌جانب و مرحوم نادر فرخ نتايج قرار ذيل اعلان گرديد:
محترم نور جان مقام اول و قهرمان، حشمت جان ظهوری مقام دوم و هاشم جان وردک مقام سوم را کسب نمودند که هر سه ورزشکار محصلين حربی پوهنتون بودند و متأسفانه که به ابديت پيوستند روح‌شان شاد و یادشان جاويدان و گرامی باد.
برگزاری اولین مسابقه زیبایی‌اندام را به خاطر دارید؟
شمس‌الله رحیم: نخستين مسابقات سرتاسری زیبائی‌اندام رسماً از طرف رياست تربیت‌بدنی معارف در سال ۱۳۴۳ خورشیدی به همت والای مرحوم عبدالوحيدخان اعتمادی رئيس تربیت‌بدنی و به حکميت سناتور مرحوم عبدالشکورخان ولی اولين ترينر وزنه‌برداری در افغانستان و پنج نفر هيئت ژوری به شمول يک نفر ترينر آمریکایی که از طرف دولت آمريکا به پوهنتون کابل معرفی شده بود برگزار شد. در اين مسابقهٔ عمومی شاگردان معارف، پوهنتون و کلپ‌های آزاد، آزادانه می‌توانستند شرکت نمايند. در بین ۱۸ نفر اشتراک‌کننده سه ورزشکار نخبه در مرحله نهایی (فاینل) آمدند که نتایج بعد از دقت و غور مجدد هیئت ژوری به ترتیب ذیل اعلام گردید:
شمس‌الله رحیم متعلم لیسه حبیبیه مقام اول، محمد منیر متعلم لیسه نجات دوم، محمدابراهیم دانش محصل فاکولته انجنیری سوم، محمد نادر فرخ چهارم، پهلوان اشرف عضو کلپ زورمند پنجم، محمد حیدر کاکو ششم … و به همین ترتیب تا هژدهم.
در این مسابقه موضوع قد و وزن مطرح نبود و به همين ترتيب مسابقات سال‌های بعدی الی بيش از يک دهه ادامه داشت. افتخار دارم که لقب قهرمانی را سال‌های زيادی از نخستين مسابقات رسمی تا فرجامين بيش از يک دهه داشتم و صدها جوان به اين ورزش علاقه‌مند گرديدند.
رشد و پیشرفت این ورزش در چه سطح قرار داشت؟
شمس‌الله رحیم: بعد از سال ۱۳۴۳ خورشیدی، ورزش پرورش اندام شايقين زيادی پيدا نمود، خاصتاً در بين جوانان که در هر گوشه و کنار شهر کلوپ‌های متعددی به نظر می‌رسید و ورزشکاران با وسايل ساختهٔ دست خودشان تمرينات را اجرا می‌نمودند. قابل‌یادآوری‌ست تا از فرجامين مسابقه‌ام در سال ۱۳۵۴ مختصراً معلومات ارائه کنم.
زمانی که در سال ۱۳۴۹ در رياست المپيک که يکی از ریاست‌های مربوط صدارت عظمیٰ بود به حیث عضو فنی کميتهٔ ملی المپيک مقرر شدم تشکيلات مأمورین کمتر از ۲۰ نفر بود. مرحوم غلام فاروق خان سراج رئيس المپيک شخص مهربان و غریب‌پرور بود. بعد از کودتای سفيد، شهيد داوود خان اولين رئیس‌جمهور افغانستان تحولات قابل‌ملاحظه و توجهٔ خاص به ورزش کشور مبذول گرديد. تعمير کهنهٔ رياست اولمپيک در جوار غازی استديوم شکست کرده بود ويران گرديد، مجدداً تعمير جديد عصری و دندانه‌های استديوم افزون و آباد گرديد. مرحوم عبدالوحيدخان اعتمادی به حیث رئيس عالی ورزش و رئيس کميتهٔ ملی اولمپيک که شخص خوش‌صحبت، خوش‌برخورد، کارکشته و باتجربه در امور ورزش و اداری بود مقرر گرديد. قانون فدراسیون‌ها نيز در همين دوره برای اولين بار نافذ و انتصابی بود که رياست فدراسيون پرورش اندام به‌دوش این‌جانب قرار گرفت. وظيفهٔ خويش دانستم تا طبق پروگرام مرتبهٔ رياست عالی ورزش و کميتهٔ ملی اولمپيک جهت تعميم و انکشاف هرچه بيشتر ورزش بايد مسابقات پرورش اندام نيز همه‌ساله برگزار گردد.
در سال ۱۳۵۴ مقررات برگزاری مسابقات در سه کتگوری «قدبلند، قد متوسط و قدکوتاه»؛ در مسابقات بین‌المللی منعقد می‌شد و در همان سال در يکی از کشورهای عربی مسابقه برگزار می‌گردید. از افغانستان چهار نفر دعوت گرديده بود که متأسفانه دولت قادر به پرداخت مصارف پولی نبود، کنسل گردید. با آن همه مسابقات داخلی برگزار گرديد. در سه کتگوری که در هر رديف سه يا چهار نفر اشتراک داشتند. در اين مسابقه بايد خودم اشتراک نمی‌کردم به صفت حکم و هیئت ژوری می‌بودم مگر نظر به تقاضای مکرر دوست عزيزم شادروان عثمانی معاون ریاست که بی‌نهایت انسان شريف بود، گر چه آمادگی نداشتم گفتند که با بقايایی اندام سابقت شرکت کن و من هم لبيک گفتم و باز هم در گروپ قدبلندها اول شدم.
اگر ممکن است لطف نموده از خانواده‌تان صحبت کنید.
شمس‌الله رحیم: در سال ۱۳۴۹ خورشیدی با خانم عزیزم گل مکی «خیر» سابق معلمه مکتب درخانی ازدواج کردم و ثمره ازدواج ما چهار فرزند؛ دو پسر و دو دختر است. شکر خداوند همهٔ‌شان دارای تحصیلات عالی استند.
پسر ارشدم الیاس جان ۴۷ سال دارد. سال ۱۹۹۰ که هنوز متعلم مکتب بود و ۱۷ سال داشت در مسابقات پرورش اندام در ورجینیا اشتراک ورزید. در جمله ۵ ورزشکار برتر مقام چهارم را به دست آورد و مستحق کپ دی سی گردید؛ بدون استفاده از داروهای غیرمجاز. بعد بورش‌های فوتبال آمریکایی بکسینگ، مارشال ارت را دنبال نمود که نتایج مثبت داشت فعلاً به صفت پرسنل ترینر کار می‌کند.
دخترم سلطانه جان بعد از اخذ ماستری‌اش از یونیورستی ویست ورجینیا در کدر علمی شامل و تاریخ اسلام و شرق میانه را تدریش می‌نمود، متأهل است چهار فرزند دارد. در حال حاضر از کار دست کشیده مصروف تربیه اولادهای خویش است.
دختر دومم دوکتور ریحانه جان، متأهل است و دو پسر دارد. او نیز کارش را متوقف ساخته و مصروف تربیت فرزندانش است.
و پسر دومی‌ام محمد ادریس جان که در امریکا تولد شده در رشتهٔ اداری «ادمنستراتیف» ماستری دارد و در شفاخانهٔ وست ورجینیا مورگن تاوان مصروف کار است. ازدواج نموده یک پسر دارد.
در اواخر سال ۱۹۸۲ میلادی از اثر اوضاع فاجعه انگیز افغانستان مجبور به ترک وطن گردیدم از طریق اسلام‌آباد پاکستان بعد از یک سال به امریکا مهاجرت نمودیم.
تقاعد کردیم و به خاطر مصروف بودن یک بزنس شخصی رنتال پراپرتی دارم.
اگر پیامی به ورزشکاران دارید، بفرمائید بگوئید؟
شمس‌الله رحیم: اخلاق زیربنای همه صفات است، کسانی که ورزش را بهانه خودنمایی‌ها و مقاصد سوءاستفاده می‌نمایند اصلاً ورزشکار نیستند. وقتی‌که از ورزش استفادهٔ سو به عمل نیاید، جزء انسان بردباریِ بیش نیست. «گلِ بی‌خار جهان مردم نیکو سیرتند».
در آمریکا و غرب از برکت رشد و انکشاف تکنالوژی زیر نام تکمیل‌کننده پروتئین و ویتامین‌ها استروید و دوپنگ داروهای غیرمجاز استفاده می‌گردد که عواقب ناگوار دارد، از آن‌ها اجتناب نمایند.
در اینجا لازم می‌بینم که برای ورزشکاران عزیز ما یادآور شوم که؛ در جهان کنونی برای یک زندگی سالم ورزش نقش اساسی بازی می‌کند. دانشمندان معتقدند که؛ رشد جسمی، معنوی، مادی و به‌طورکلی فرهنگ و هنر فرد ارتباط مستقیم با ورزش دارد و از همین سبب است که در کشورهای مترقی جهان به ورزش و تربیت‌بدنی ارزش و اهمیت خاصی قائل اسنتد، حتیٰ در طبابت بسیاری امراض را توسط ورزش معالجه و تداوی می‌نمایند.
در کشور عزیز ما افغانستان ۵۰ سال قبل اکثر ورزش‌ها مانند؛ تکواندو، کرکت، جوجیتسو و مبارزات نهایی که ورزشکاران جوان ما به کسب مدال‌های جهانی نائل گردیده‌اند و افتخاراتِ بزرگ کمایی کرده‌اند وجود نداشت که خوشبختانه فعلاً ورزشکاران ما افتخار آفریدند و البته استعدادهایشان قابل‌ستایش است.
شاه محمود وکیل بایانی گفتنی‌های درباره این اسطوره ورزشی داشت که چنین ابراز نمود:
محترم استاد شمس‌الله یکی از بهترین ورزشکاران در رشته زیبایی‌اندام بوده؛ تا جایی که من به یاد دارم موصوف بیشتر از ده سال قهرمان رشته پرورش اندام در افغانستان بود. به نظر من و فکر کنم در قاره آسیا مانندش کسی چنین اندام زیبا نداشت.
من استاد محترم را از مدت چهل سال بیشتر می‌شناسم؛ نخست اینکه، یکی از دوستان خیلی نزدیک و به‌اصطلاح «جانا جانی» و هم‌مسلک مامای بزرگوارم نادر فرخ که او نیز قهرمان زیبایی‌اندام بود. از جهت دیگر، محترم شمس‌الله یکی از شخصیت‌های برجسته بااخلاق حمیده از یک فامیل باسواد و بزرگوار بود و من شخصاً یکی از علاقه‌مندان او استم.
خاطرات خوب که از او دارم این است؛ او چهرهٔ شاد، پیشانی باز، روش پسندیده و سلوک نیک داشت و ناگفته نباید گذاشت که استاد یکی از اسپ سواران ماهر زمان خود بود. در جشن‌های وقت که مسابقات بزکشی در کابل برگزار می‌شد او به صفت حکم (ریفری) انتخاب می‌شد. علاوتآ در ایام تجلیل جشن استقلال، بیرق افغانستان را سوار بر اسپ در استدیوم ورزشی کابل حمل می‌نمود.
جناب شمس‌الله رحيم با آرزوی سلامتی برای شما و سپاسگزاریم برای فرصتی که به هفته دادید.
ارسال نظرات