آیا خستگی مزمن یک بیماری است؟

سندروم خستگی مزمن یک بیماری پیچیده و طولانی‌مدت است که گاهی کل بدن را درگیر کرده و باعث درد و خستگی مفرط می‌شود. این بیماری که با عنوان آنسفالومیلیت میالژیک/سندروم خستگی مزمن نیز شناخته می‌شود می‌تواند بر زندگی روزمره افراد تأثیر بگذارد(۱). مرکز کنترل و پیش‌گیری از بیماری‌ها تخمین می‌زند که ۲.۵ میلیون نفر در ایالات‌متحده و نزدیک به ۶۰۰هزار نفر در سراسر کانادا به این سندروم مبتلا هستند(۲).

در گذشته، برخی از مردم باور نداشتند که سندروم خستگی مزمن یک بیماری واقعی است. اما در سال‌های اخیر متخصصان آن را جدی‌تر گرفته‌اند و تحقیقاتی برای مشخص کردن علت بروز و نحوه درمان آن در حال انجام است.

علائم سندروم خستگی مزمن

سندروم خستگی مزمن یک عارضه پیچیده است که می‌تواند طیف وسیعی از سیستم‌ها و عملکردهای بدن را تحت تأثیر قرار دهد. در نتیجه، علائم آن نیز به‌طور گسترده‌ای متفاوت هستند. بسیاری از علائم احتمالی سندروم خستگی مزمن شبیه علائم سایر بیماری‌ها است و این مسئله تشخیص سندروم خستگی مزمن را سخت می‌کند(۳).

در بین افراد متفاوت است، اما سه علامت اصلی وجود دارد: علائم بیماری

۱. کاهش توانایی:

برای انجام فعالیت‌هایی که قبلاً فرد بدون مشکل انجام می‌داده است: فرد مبتلا به این بیماری چنان دچار خستگی می‌شود که انجام دادن فعالیت‌های روزمره برایش دشوار است. این خستگی شدید است، با استراحت بهبود نمی‌یابد و ناشی از هیچ فعالیت شدیدی نیست. برای تأیید این بیماری، این خستگی و کاهش سطح فعالیت ناشی از آن باید شش ماه یا بیشتر طول کشیده باشد.

۲. کسالت بعد از فعالیت:

فردی که دچار کسالت بعد از فعالیت است؛ پس از انجام فعالیت ذهنی یا فیزیکی دچار شوک می‌شود و در طول دوره‌ی این شوک دچار علائمی مانند اختلال در تفکر، اختلال در خواب، سرگیجه، خستگی مفرط، افزایش ضربان قلب و… می‌شود.

پس‌ازاین رویداد؛ خارج شدن از رختخواب یا انجام کارهای معمولی برای فرد ممکن نیست. علائم ۱۲ تا ۴۸ ساعت پس از فعالیت بدتر می‌شوند.

۳. اختلالات خواب:

در اثر این عارضه ممکن است طیف وسیعی از اختلالات خواب رخ دهد. گاهی فرد احساس خواب‌آلودگی زیادی می‌کند اما نمی‌تواند بخوابد یا بعد از خواب سرحال نیست. فرد گاهی، مواردی مانند خواب‌های پراسترس، بی‌قراری پاها، اسپاسم عضلانی شبانه و تنگی نفس را تجربه می‌کند.

دلایل ایجادکننده بیماری خستگی مزمن

عفونت ویروسی: ازآنجایی‌که برخی از افراد پس از ابتلا به عفونت ویروسی دچار سندرم خستگی مزمن می‌شوند، محققان این سؤال را مطرح می‌کنند که آیا برخی از ویروس‌ها ممکن است باعث این اختلال شوند یا خیر. ویروس‌های مشکوک شامل ویروس اپشتین بار، ویروس هرپس انسانی نوع ۶ هستند، با این حال هنوز هیچ پیوند قطعی در این مورد پیدا نشده است.

مشکلات سیستم ایمنی: به نظر می‌رسد که سیستم ایمنی افراد مبتلا به سندرم خستگی مزمن اندکی آسیب‌دیده است، اما مشخص نیست که آیا این اختلال برای ایجاد این بیماری کافی است یا خیر. عدم تعادل هورمونی: افرادی که به سندرم خستگی مزمن مبتلا هستند، گاهی اوقات سطوح غیرطبیعی هورمون‌های تولیدشده در هیپوتالاموس، غدد هیپوفیز یا غدد فوق کلیوی را تجربه می‌کنند.

ضربه جسمی یا عاطفی: برخی از افراد گزارش می‌دهند که اندکی قبل از شروع علائم خود دچار آسیب، جراحی یا استرس عاطفی قابل‌توجهی شده‌اند که می‌توان یکی از علائم شاخص این بیماری در نظر گرفت.

عوامل ژنتیکی، محیطی، افسردگی، کم‌خونی، آلرژی، فشارخون مزمن، استرس و سن نیز می‌توانند در این بیماری دخیل باشند(۴).

تشخیص و درمان بیماری

برخی از فاکتورها باعث پیچیده شدن شرایط تشخیص می‌شود. خستگی و برخی از نشانه‌های دیگر ممکن است با انواع مختلفی از بیماری‌ها همپوشانی داشته باشد و همین امر فرایند تشخیص را بسیار دشوار می‌سازد. سندرم خستگی مزمن در یک دوره ۶ ماهه بررسی می‌شود. اگر شخص در تمام این مدت احساس خستگی و کرختی داشته باشد و قادر به انجام امور روزانه نباشد، احتمال بیماری قوی است. احساس خستگی پس از فعالیت شدید فیزیکی و فکری وعدم استراحت کافی کاملاً عادی است؛ ولی در سندرم خستگی مزمن، احساس خستگی حتی پس از استراحت نیز وجود دارد(۱).

هیچ درمان یا داروی شناخته‌شده‌ای نمی‌تواند سندرم خستگی مزمن را به‌طورکلی درمان کند. مرکز کنترل بیماری‌ها به افرادی که مبتلا به سندرم خستگی مزمن هستند پیشنهاد می‌کند، یک گروه حمایتی از پزشکان، درمانگران و اعضای خانواده ایجاد کنند. این موضوع به این خاطر است که بیمار مبتلا به سندرم نه تنها باید با خستگی شدید دست‌وپنجه نرم کند بلکه در مورد زمان رخ دادن نشانه‌های خاص مطمئن نخواهد بود.

اگرچه تا به امروز درمان این بیماری ممکن نیست اما می‌توان نشانه‌های آن را بهبود بخشید. داشتن رژیم غذایی سالم، مصرف داروهای ضدافسردگی، یادگیری تکنیک‌های خوب برای مدیریت خواب، مصرف داروهای خاص برای کاهش درد و انجام درمان شناختی- رفتاری می‌تواند مفید باشد. همچنین بهتر است شرایط استرس‌زا و فعالیت‌های چالش‌برانگیز کمتر شود. شما باید سطح خستگی خود را بشناسید(۲).

منابع:

1. Prins, J.B., J.W. van der Meer, and G. Bleijenberg, Chronic fatigue syndrome. Lancet, 2006.367(9507): p. 346-55.

2. National ME/FM Action Network, Quest 125, 2020, page 2, which is based on correspondence between Statistics Canada and the National ME/FM Action Network, 2020.

3. Lorusso, L., et al., Immunological aspects of chronic fatigue syndrome. Autoimmun Rev, 2009.8(4): p. 287-91.

4. Newton, J.L., et al. Symptoms of autonomic dysfunction in chronic fatigue syndrome, 2007. 100: p. 519- 526.