چرا کانادا سپاه را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار نداده است؟

به گزارش هفته و به نقل از «سی‌بی‌سی»، در پی خیزش گسترده ایرانیان که با قتل مهسا امینی در نیمه سپتامبر آغاز شد، کانادا رویاروی جمهوری اسلامی قرار گرفت و تحریم‌هایی را علیه این رژیم و سپاه پاسدارانش اعلام کرد.

دولت فدرال کانادا از این نهاد نظامی به عنوان یک سازمان تروریستی یاد کرد و فرمانده آن را تروریست خواند و ورود مقامات بلندپایه آن را به کانادا منع کرد. همچنین، شاخه‌ای از سپاه را که نیروی برون‌مرزی آن است و سپاه قدس نام دارد در فهرست سازمان‌های تروریستی جای داده.

با این حال، علی ‌رغم درخواست‌های حزب محافظه‌کار کانادا، فعالان و انجمن خانواده‌های قربانیان پرواز پی‌اس ۷۵۲، دولت کانادا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در فهرست سازمان‌های تروریستی جای نداده است.

فیل گورسکی، کارشناس سابق تروریسم در سرویس امنیتی کانادا، گفته است سپاه قطعا معیارهای قرار گرفتن در فهرست سازمان‌های تروریستی را دارد، ولی نمی‌دانم در ذهن وزیر امور خارجه یا وزیر امنیت عمومی یا نخست‌وزیر چه می‌گذرد که چنین اقدامی نمی‌کنند.

نگاهی به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پس از انقلاب ۱۹۷۹ برای حفاظت از حکومت تازه به‌قدرت‌رسیده ایجاد شد. از آن زمان این نهاد به یکی از قدرتمندترین سازمان‌های شبه‌نظامی در خاورمیانه تبدیل شده است. این سازمان که سرویس‌ اطلاعاتی خود را هم دارد مستقیما به رهبر جمهوری اسلامی پاسخگوست.

سپاه که بخشی از نیروهای مسلح ایران است، جدا از ارتش است و درگیر فعالیت‌های گسترده اقتصادی است تا آن جا که بر طبق برآورد آمریکا نیمی از اقتصاد ایران، از جمله بخش‌های غیر نظامی مانند بانکداری و کشتیرانی، زیر سیطره سپاه است.

این نهاد به سازماندهی تعدادی از حملات تروریستی در سراسر جهان متهم شده است و در عین حال از برخی سازمان‌های تروریستی حمایت می‌کند.

نگاهی به فهرست تروریستی کانادا

این فهرست پس از حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر، بر اساس قانون ضد تروریسم، ایجاد شده و هم‌اکنون ۷۳ گروه را در خود جای داده است.

برای جای گرفته شدن در این فهرست باید دلایلی معقول وجود داشته باشد که یک نهاد آگاهانه در یک فعالیت تروریستی شرکت یا آن را تسهیل کرده، یا آگاهانه به نمایندگی، به دستور یا در ارتباط با چنین نهادی اقدام کرده است.

اگر نهادی در این فهرست جای گیرد، بانک‌ها می‌توانند دارایی‌هایش را مسدود کنند و پلیس هم می‌تواند هر کسی را که از نظر مالی یا مادی از چنین سازمانی حمایت می‌کند، متهم کند.

در این فهرست گروه‌هایی همچون القاعده و بوکوحرام جای دارند.

کانادا در مورد سپاه چه گفته است؟

در ژوئن ۲۰۱۸، لیبرال‌ها از طرحی که محافظه‌کاران در مجلس عوام ارائه کردند و طی آن سپاه به عنوان یک نهاد تروریستی در فهرست سازمان‌های تروریستی کانادا جای می‌گرفت حمایت کردند، اما به رغم ارائه این طرح، این نهاد هنوز در این فهرست جای نگرفته است.

سال گذشته، پس از آن که دادگاه عالی انتاریو حکم داد که سرنگونی پرواز پی‌اس ۷۵۲ توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی یک اقدام عمدی تروریستی بوده و به منزله «فعالیت تروریستی» باید لحاظ شود، پرونده این موضوع دوباره باز شد و فشارها بیشتر گردید.

با جنبش اخیر در ایران، دولت فدرال ماه گذشته اعلام کرد که طبق قانون حمایت از مهاجرت و پناهندگان اقداماتی را انجام خواهد داد تا اعضای ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که حدود ۱۰ هزار نفر می‌شوند حق ورود به کانادا را نداشته باشند.

و در همین حین بود که کریستیا فریلند، معاون نخست‌وزیر، از فرمانده سپاه به عنوان «تروریست» و از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به عنوان «سازمان تروریستی» یاد کرد.

با این حال، کانادا گام بیشتری برای جای دادن سپاه در فهرست سازمان‌های تروریستی برنداشت.

پس چرا کانادا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در فهرست سازمان‌های تروریستی قرار نمی‌دهد؟

دیوید لامتی، دادستان کل و وزیر دادگستری، ماه گذشته، در نشستی خبری توضیح داد که از آن جایی که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بخشی از ارتش ایران است و خدمت سربازی در ایران اجباری است، نگرانی‌هایی وجود دارد که افراد بی‌گناه هدف گرفته شوند.

گنجاندن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست‌های تروریستی ممکن است به‌طور ناعادلانه به دستگیری برخی از ایرانیان کانادا که مخالف رژیم بوده و از دست رژیم فرار کرده‌اند، اما در سپاه به خدمت اجباری رفته‌اند، بینجامد.

لامتی گفت که نمی‌خواهیم افراد بی‌گناه یا مخالفان رژیم را مجازات کنیم.

توماس ژونو، متخصص سیاست خاورمیانه در دانشگاه اتاوا، با این موضوع موافق است و می‌گوید که بسیاری از مردان ایرانی در این ۴۳ سال در این نهاد به خدمت اجباری رفته‌اند. برای مثال آیا می‌خواهید کسانی را که در دهه ۱۹۹۰ یا ۲۰۰۰ در این نهاد آشپز یا در سمت‌های اداری بوده‌اند تحریم کنید؟! این افراد هیچ جرمی مرتکب نشده‌اند.

آیا دلایل دیگری وجود دارد؟

ژونو می‌گوید که گذاشتن سپاه در فهرست سازمان‌های تروریستی به داشتن منابع فوق‌العاده‌ای نیاز دارد.

ژونو می‌افزاید که این کار هزینه کلانی را بر دست نهادهایی همچون دفتر خدمات مرزی، پلیس و ... می‌گذارد. در این زمینه باید افرادی را با مهارت‌هایی در زمینه اطلاعات مالی و امنیت مرزی استخدام کرد. آنها را آموزش داد و مجوزهای امنیتی در سطح فوق سری به آنها داد.

اما یک موضوع حقوقی نیز وجود دارد که دولت درباره آن صحبتی نکرده است که می‌تواند مهم‌ترین مانع برای گنجاندن سپاه در فهرست سازمان‌های تروریستی باشد.

اندرو هاوس، متخصص در قانون امنیت ملی، می‌گوید که در زمان دولت استفان هارپر، بحث طبقه‌بندی قانونی در مورد اینکه چه نوع نهادی باید در این فهرست گنجانده شود مطرح شده بود.

طبق قانون کیفری، نهاد «شخص، گروه، شراکت یا صندوق یا انجمن یا سازمان غیر مجاز» تعریف شده است.

این بدان معناست که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، به عنوان بازوی دولت ایران، ممکن است از نظر فنی در این طبقه‌بندی قرار نگیرد. احتمالاً، این نهادی دولتی است که مشمول تحریم می‌شود، اما نمی‌شود آن را در فهرست سازمان‌های تروریستی جای داد.

هاوس می‌گوید که این موضوعی حقوقی است و قاضی‌ها در این زمینه تفاوت قائل می‌شوند و ممکن است برای این موضوع مجبور شد که در دادگاه مبارزه کرد.

هاوس البته می‌افزاید که می‌توان بر این چالش‌ حقوق چیره شد. او خاطرنشان می‌کند که به عنوان مثال، طالبان در این  فهرست‌اند و آنها دولت کنونی افغانستان‌اند.