ویرایش فارسی و تنظیم: خسرو شمیرانی
رهبر جمهوری اسلامی، آیتالله علی خامنهای، علاوه بر اینکه جانشینانی را در سلسله مراتب فرماندهی نظامی برای مواقع کشتهشدنشان در حملات اسرائیل انتخاب کرده، سه روحانی بلندپایه را نیز بهعنوان گزینههای جانشینی خود در صورت کشتهشدنش معرفی کرده است.
به گفته سه مقام ایرانی آگاه از طرحهای اضطراری جنگی، آیتالله خامنهای که نگران ترور است، اکنون عمدتاً از طریق یک دستیار مورد اعتماد با فرماندهانش ارتباط برقرار میکند و ارتباطات الکترونیکی را متوقف کرده تا مکان او سختتر شناسایی شود.
او که در پناهگاهی مستقر شده، جانشینانی را برای فرماندهان نظامی تعیین کرده تا در صورت کشتهشدن آنها، زنجیره فرماندهی مختل نشود.
و به گفته همین منابع، رهبر جمهوری اسلامی در اقدامی بیسابقه، سه روحانی برجسته را بهعنوان نامزدهای جانشینی خود معرفی کرده. عملی که روشنترین نشانه از وضعیت بحرانی و شکنندهای است که در حال حاضر حکومت سهدههای او با آن روبهروست.
آیتالله خامنهای از زمان آغاز حملات غافلگیرکننده اسرائیل در جمعه گذشته، مجموعهای از اقدامات فوقالعاده را برای حفظ جمهوری اسلامی اتخاذ کرده است.
گرچه تنها یک هفته از این حملات گذشته، اما آنچه اتفاق افتاده، گستردهترین حملات نظامی علیه ایران از زمان جنگ با عراق در دهه ۱۹۸۰ بهشمار میرود، و تأثیر آنها بر تهران بهویژه شدید بوده است. حملات اسرائیل در تهران طی چند روز، شدیدتر و ویرانگرتر از کل حملات صدام حسین در طول هشت سال جنگ ایران و عراق بوده است.
به نظر میرسد ایران از شوک اولیه عبور کرده و توانسته تا حدی خود را بازسازماندهی کند و اکنون روزانه ضدحملاتی را علیه اسرائیل اجرا میکند، از جمله حمله به پالایشگاه نفت حیفا، منازل مسکونی، یک بیمارستان و برخی اماکن مذهبی.
بنابر گفته منابعی که نخواستند نامشان فاش شود، مقامات ارشد ایران همچنین در حال آمادهسازی پنهانی برای طیفی از سناریوهای احتمالی هستند، در حالی که جنگ شدت میگیرد و رئیسجمهور ترامپ در حال بررسی ورود به جنگ است.
نفوذ به درون ساختار بسته رهبری ایران دشوار است، اما به گفته همین منابع و نیز دیپلماتهای حاضر در ایران، زنجیره فرماندهی همچنان فعال است و نشانهای از شکاف یا اعتراض جدی در سطوح سیاسی دیده نمیشود.
آیتالله خامنهای که اکنون ۸۶ سال دارد، آگاه است که ممکن است هدف ترور اسرائیل یا آمریکا قرار گیرد — و اگر کشته شود، این را نوعی شهادت خواهد دانست. به همین دلیل، به گفته مقامات، او تصمیمی غیرمعمول گرفته و از مجلس خبرگان خواسته تا در صورت کشتهشدنش، یکی از سه نام ارائهشده از سوی او را بهسرعت بهعنوان رهبر جدید انتخاب کند.
در شرایط عادی، فرایند انتخاب رهبر جدید ممکن است ماهها به طول انجامد و روحانیون با بررسی گزینههای متعدد تصمیمگیری کنند. اما با توجه به وضعیت جنگی، آیتالله خامنهای خواهان انتقال سریع و منظم قدرت برای حفظ میراث خود و نظام جمهوری اسلامی است.
ولی نصر، استاد دانشگاه جان هاپکینز و کارشناس ایران میگوید: «اولویت اصلی حفظ نظام است. این تصمیمها حسابشده و عملگرایانه است.»
مسئله جانشینی همواره موضوعی حساس و پیچیده بوده و بهندرت بهطور عمومی مورد بحث قرار میگیرد و بیشتر در سطح شایعه و گمانهزنی در محافل سیاسی و مذهبی مطرح بوده است. رهبر ایران اختیارات فوقالعادهای دارد: فرمانده کل نیروهای مسلح، رئیس قوه قضائیه، مقننه و مجریه است، و نیز ولی فقیه، یعنی عالیترین مرجع دینی شیعه.
پسر او، مجتبی خامنهای، که روحانی و نزدیک به سپاه پاسداران است و پیشتر، از او بهعنوان جانشین احتمالی نام برده میشد، در میان سه نام پیشنهادی قرار ندارد. رئیسجمهور سابق ایران، ابراهیم رئیسی نیز که از گزینههای جدی بود، در سانحه سقوط بالگرد در سال ۲۰۲۴ کشته شد.
از آغاز جنگ، آیتالله خامنهای دو پیام ویدئویی ضبطشده خطاب به مردم منتشر کرده، با پسزمینه پردههای قهوهای و پرچم ایران. او در این پیامها گفته: «مردم ایران در برابر جنگ تحمیلی خواهند ایستاد» و تأکید کرده که تسلیم نخواهد شد.
در شرایط عادی، آیتالله خامنهای در مجتمع بسیار محافظتشدهای در مرکز تهران موسوم به «بیت رهبری» زندگی و کار میکند و جز در مناسبتهای خاص مانند ایراد خطبه، از آنجا خارج نمیشود. مقامات ارشد و فرماندهان نظامی برای دیدار هفتگی به دیدار او میروند و سخنرانیهای عمومی نیز در همان محل ضبط و منتشر میشود.
عقبنشینی او به پناهگاه زیرزمینی، نشان از شدت حملات اسرائیل به تهران دارد — جنگی که مقامات ایران میگویند اکنون در دو جبهه در حال رخ دادن است.
یکی جبهه هوایی است، شامل حملات هوایی اسرائیل به پایگاههای نظامی، تأسیسات هستهای، زیرساختهای انرژی، فرماندهان و دانشمندان هستهای که در آپارتمانهایشان در مناطق پرتراکم مسکونی هدف قرار گرفتهاند. برخی از فرماندهان بلندپایه ایران بهکلی از بین رفتهاند.
صدها نفر کشته شدهاند و هزاران نفر دیگر زخمی شدهاند، و به گفتهی گروههای حقوق بشری داخل و خارج کشور، غیرنظامیان در سراسر ایران جان خود را از دست دادهاند.
اما مقامهای ایرانی میگویند که در جبههی دوم نیز درگیر هستند، چرا که عوامل مخفی اسرائیل و همکاران آنها در سراسر پهنهی وسیع ایران پراکندهاند و با پرتاب پهپاد به سوی زیرساختهای حیاتی انرژی و نظامی، حمله میکنند. به گفتهی مقامهای ایرانی، نگرانی از نفوذ اسرائیل به سطوح بالای ساختار امنیتی و اطلاعاتی ایران، حتی آیتالله خامنهای را نیز متزلزل کرده است.
رهبری کشور، بنا بر گفتهی مقامها، سه دغدغهی اساسی دارد:
نخست، تلاش برای ترور آیتالله خامنهای؛
دوم، ورود ایالات متحده به جنگ؛
و سوم، حملات فلجکنندهی بیشتر به زیرساختهای حیاتی مانند نیروگاهها، پالایشگاههای نفت و گاز، و سدها.
اگر آمریکا وارد جنگ شود، خطرات بهطور قابلتوجهی افزایش مییابد. اسرائیل میگوید که قصد دارد برنامهی هستهای ایران را نابود کند، اما کارشناسان میگویند تنها ایالات متحده دارای بمبافکنی است که قادر به حمل بمب عظیم ۳۰٬۰۰۰ پوندی است — بمبی که شاید بتواند کوهی را که تأسیسات غنیسازی هستهای فردو در آن ساخته شده، نفوذ کند.
ایران تهدید کرده است که در پاسخ، اهداف آمریکایی در منطقه را هدف قرار خواهد داد، اما این اقدام ممکن است منجر به گسترش جنگ و در نتیجه وارد شدن ایران و دشمنانش به درگیریای ویرانگرتر شود.
ترس از ترور و نفوذ آنچنان در بدنهی حاکم گسترده شده که وزارت اطلاعات دستورالعملهایی امنیتی صادر کرده و به مسئولان اعلام کرده است که استفاده از تلفن همراه یا هرگونه دستگاه الکترونیکی برای ارتباطات را متوقف کنند. بنا بر گفتهی دو مقام ایرانی، این وزارتخانه همچنین به همهی مقامات بلندپایهی دولت و فرماندهان نظامی دستور داده تا در مکانهای زیرزمینی باقی بمانند.
تقریباً هر روز، وزارت اطلاعات یا نیروهای مسلح دستورالعملهایی صادر میکنند که مردم را به گزارش افراد یا وسایل نقلیهی مشکوک، و پرهیز از گرفتن عکس یا فیلم از حملات به مکانهای حساس فرامیخوانند.
کشور همچنین دچار قطع ارتباط کامل با دنیای بیرون شده است. اینترنت تقریباً بهطور کامل قطع شده و تماسهای بینالمللی ورودی مسدود شدهاند. وزارت ارتباطات در بیانیهای اعلام کرد که این اقدامات با هدف شناسایی عوامل دشمن در داخل کشور و مختل کردن توان آنها برای اجرای حملات انجام شده است.
علی احمدینیه، مدیر ارتباطات دفتر رئیسجمهور مسعود پزشکیان، گفت:
«نهادهای امنیتی به این نتیجه رسیدهاند که در این مقطع حساس، اینترنت به ابزاری برای آسیب رساندن به جان و معیشت مردم تبدیل شده است. ما با قطع اینترنت، در حال حفاظت از امنیت کشورمان هستیم.»
روز جمعه، شورای عالی امنیت ملی گام فراتری برداشت و اعلام کرد که هرکسی که با دشمن همکاری میکند، باید تا پایان روز یکشنبه خود را به مقامات معرفی کرده، تجهیزات نظامیاش را تحویل دهد و «به آغوش ملت بازگردد». شورا هشدار داد که هر کسی که پس از این مهلت به همکاری با دشمن ادامه دهد، با مجازات اعدام روبهرو خواهد شد.
پس از دستور اسرائیل مبنی بر تخلیهی چند منطقهی پرجمعیت، تهران عملاً خالی شده است. ویدیوهایی از شهر نشان میدهند که بزرگراهها و خیابانهایی که معمولاً با ترافیک سنگین قفل میشوند، اکنون خلوت و متروکاند. ساکنان تهرانی که هنوز در شهر ماندهاند، در مصاحبههایی گفتهاند که نیروهای امنیتی در همهی بزرگراهها، جادههای فرعی و ورودیها و خروجیهای شهر ایستهای بازرسی ایجاد کردهاند و جستوجوهای اتفاقی انجام میدهند.
محمدعلی ابطحی، سیاستمدار اصلاحطلب و معاون سابق رئیسجمهور، در تماس تلفنی از تهران گفت که اسرائیل واکنش ایرانیان به جنگ را اشتباه برآورد کرده است. به گفتهی او، جناحهای سیاسی عمیقاً متضاد که معمولاً با یکدیگر در ستیز هستند، اینک پشت رهبر کشور متحد شدهاند و تمرکزشان را بر دفاع از کشور در برابر تهدید خارجی قرار دادهاند.
ابطحی گفت:
«این جنگ، شکافهایی که بین ما وجود داشت — چه در میان خودمان و چه با مردم — را نرم کرده است.»
«حملات اسرائیل باعث موجی از ملیگرایی در میان ایرانیان شده است، چه در داخل و چه در خارج کشور؛ حتی در میان کسانی که منتقد حکومتاند. این حس همبستگی مشترک در سیلی از پستهای شبکههای اجتماعی و بیانیههای فعالان برجستهی حقوق بشر و سیاسی، پزشکان، ورزشکاران ملی، هنرمندان و چهرههای مشهور فرهنگی بازتاب یافته است. سعید عزتاللهی، بازیکن تیم ملی فوتبال ایران، در شبکههای اجتماعی نوشت:
«مثل خانواده، ممکن است همیشه با هم توافق نداشته باشیم، اما خاک ایران خط قرمز ماست.»
به گزارش رسانههای ایرانی و ویدیوهای منتشرشده در شبکههای اجتماعی، هتلها، مهمانپذیرها و تالارهای عروسی درهای خود را به رایگان برای پناه دادن به آوارگان فراری از تهران گشودهاند. روانشناسان در صفحات اجتماعی خود مشاورههای مجازی رایگان ارائه میکنند. سوپرمارکتها تخفیف میدهند و در نانواییها، مشتریان خودخواسته خرید نان را به یک قرص محدود کردهاند تا نان به همهی افراد در صف برسد. داوطلبان خدماتی چون خرید و انجام کارهای روزمره یا رسیدگی به سالمندان و ناتوانان را ارائه میدهند.
رضا، ۴۲ ساله، یک تاجر که با خانوادهاش به نزدیکی دریای خزر پناه برده، در تماس تلفنی گفت:
«شاهد یک اتحاد زیبا میان مردم خود هستیم.»
او افزود:
«توصیف این حالوهوا سخت است. ما میترسیم، اما در عین حال به یکدیگر محبت و همدلی میدهیم. ما در کنار هم هستیم. این حملهای است به کشورمان، به ایران.»
نرگس محمدی، برندهی جایزهی صلح نوبل و برجستهترین فعال حقوق بشر ایران، که سالها در زندان یا درگیر مبارزه برای تغییر دموکراتیک در ایران بوده است، حتی او نیز علیه حملات به کشورش هشدار داد. او در گفتوگویی با بیبیسی در همین هفته گفت:
«دموکراسی از طریق خشونت و جنگ به دست نمیآید.»
ارسال نظرات