روز جهانی مخالفت با اعدام و نگاه امیدبخش کنشگران ایرانی

سردبیر|

آیا قتل سازمان‌یافته انسان توسط حکومت کار درستی است؟ آیا این نوع از مجازات قابل قبول است؟ آیا تمامی انسان‌های بی‌گناهی که بعد از اعدام بی‎گناهی آن‌ها ثابت شده دلیل کافی برای لغو چنین مجازاتی نیستند؟

تا یک قرن پیش کمتر کسی با صدای بلند به ایده لغو مجازات اعدام و مخالفت با روش غیرانسانی فکر می‌کرد اما در دهه‌های اخیر، بویژه در دو دهه گذشته صدای مبارزان علیه این نوع از توحش آدمی رساتر شده است.

درحالی که جوامع و روشنفکران غربی پرچمدار آغاز این مبارزه بودند امروز اما در خاورمیانه و به طور مشخص در ایران گروه بزرگی از طبقه متوسط به این حرکت پیوسته است. شکل‌گیری گروه «لگام» (لغو گام به گام اعدام) یکی از نمودهای برجسته بیداری ایرانیان در این زمینه بود.
سالانه هزاران نفر در سراسر جهان با حکم اعدام جان خود را از دست می‌دهند. ده‌ها نهاد مدافع حقوق بشر ۱۹ سال پیش تصمیم گرفتند دهم اکتبر را به عنوان «روز جهانی مبارزه با مجازات اعدام» نام‌گذاری کنند. و از آن روز به بعد اهمیت این روز نمادین بیشتر و تاثیرگذاری آن گسترده‌تر شده است.

گستردگی صدور حکم اعدام برای طیف وسیعی از جرایم هنوز در بسیاری از کشورهای جهان، به‌خصوص در کشورهای اسلامی، دردناک و شرم‌آور است.

امروزه بخش زیادی از مردم در جوامع توسعه‌یافته به این بلوغ فکری رسیده‌اند که مجرمان، قربانیان یک جامعه‌ی نابرابر و شرایط اجتماعی و اقتصادی هستند و نباید به راحتی در خصوص مرگ و زندگی آنها قضاوت کرد. ضمن این که مفهوم جُرم نسبی است و نمی‌توان به صورت قطعی کسی را مجرم قطعی شناخت.

در کانادا نیز قانون لغو مجازات اعدام ۴۵ سال قبل در سال ۱۹۷۶، در مجلس عوام به تصویب رسید. محکومیت «استیون تروسکات»، نوجوان ۱۴ ساله در سال ۱۹۵۹ به دلیل قتل همکلاسی‌اش از دلایل اصلی لغو مجازات اعدام در کانادا بود. اگر چه مجازات او درنهایت به حبس ابد کاهش یافت اما افکار عمومی با این حادثه، نسبت به این مجازات حساس شد. استیون تروسکات نزدیک به نیم قرن پس از محکومیت‌اش در دادگاه عالی انتاریو اعاده حیثیت شد. ماجرای دردناک استیون در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ سبب آن شد که برخی از احتمال محکومیت بی‌گناهان احساس نگرانی کردند، عده‌ای از نحوه‌ی مجازات و خشونت‌بار بودن آن و گروهی دیگر معتقد بودند که این مجازات سبب کاهش جرم و جنایت در جامعه نخواهد شد.

امسال جامعه‌ی ایرانیان خارج از کشور در حالی به استقبال این روز می‌رود که دادگاه «سعید نوری» در سوئد در حال برگزاری است. سعید نوری متهم است در جمهوری اسلامی ایران در دهه ۱۳۶۰ و به‌طور مشخص در سال ۱۳۶۷ یکی از اعضای هیئت مرگ بوده است.  

نگاه خانواده‌های قربانیان به این متهم و سایر متهمان این جنایت‌ها نوید آغاز تحولی گسترده در افکار ایرانیان را می‌دهد. این خانواده‌ها در بیانیه‌های مختلف اعلام کرده‌اند که اگر چه خواهان رسیدگی عادلانه به این جنایات هستند اما مجازات اعدام را عادلانه و انسانی نمی‌دانند و خواستار آن نیستند.

اینکه گروهی از انسان‌ها بعد از سه دهه حمل داغ عزیزان‌شان در قلب خود و تحمل ظلمی مضاعف، بر چنین نگاهی تاکید دارند بسیار امید‌بخش است. در آستانه روز جهانی مبارزه با اعدام، دربرابر این انسان‌های بزرگ کلاه از سر برمی‌گیرم و ادای احترام می‌کنم.

بی‌تردید مبارزه با اعدام منحصر به یک روز یا یک شعار نیست. این راهِ طولانیِ آگاهی است و ادامه خواهد داشت تا روزی که تک تک ما به این نتیجه برسیم که هیچ انسانی حق «کشتن» ندارد؛ پس قتل سازمان‌یافته انسان توسط حکومت عملی به شدت شرم‌آور است که باید در سراسر جهان متوقف شود.