در دوره حکومت شاه امان‌الله، اولين ستديوم ورزشى در سال ١٩٢٣ بنا گرديد. ولى هنوز فوتبال رشد آن‌چنانی پيدا نكرده بود… در سال ١٩٣٣رياستِ بنام ورزش تأسيس شد. البته ورزش فوتبال تا سال ١٩٤٠در مكاتب آن زمان مانند حبيبيه، استقلال، نجات نادريه، غازی و پوهنتون كابل و غیره، بعدها در مكتب حربى و پوهنتون حربى رشد و ترقى نمود.
در سال ١٩٤١براى اولين بار یک مسابقه رسمى در كابل بين تيم‌هاى ايران و افغانستان داير شد كه بازى صفر-صفر خاتمه يافت. افغانستان در سال ١٩٤٨به عضويت فدراسيون جهانی «فیفا» درآمد. از همان سال‌ها به بعد از اثر سعی و تلاش این ورزش مشهور و مردم‌پسند روز تا روز رشد و انکشاف موثر نموده است. یکی از پیش‌کسوتان ورزش فوتبال افغانستان که در چند دهه گذشته نقش بسیار در رشد این ورزش در افغانستان داشته جناب امان‌الله علومی است.
جناب عبدالبصیر ناصری که خود نیز از یکی از پیش‌گامان ورزش فوتبال افغانستان است درباره جناب علومی چنین می‌گوید: من با جناب علومی در تیم معارف هم‌بازی بودم. محترم علومی، قد بلند به‌اندازه ۱۸۰ سانتی‌متر دارد. دارای تخنیک و تکتیک فوتبال بخصوص در نفرگیری (نفر قید کردن) مهارت خاص داشت. مدافع مرکزی در تیم منتخب معارف سال ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۲ بود.
جناب علومی، دارای اخلاق حمیده است. شخصیت عالی دارد. خوش‌برخورد و خون سرد است. به پلیرهای هم تیم خویش و تیم‌های مقابل احترام قائل بود. من به خودش و فامیل محترمشان احترام خاص داشته و دارم. برایم صفت استاد را داراست. از خداوند متعال برای خودش و فامیل محترمش صحت، سلامتی و موفقیت در همهٔ امور زندگی آرزو می‌کنم.
محترم داوود جلالی درباره جناب علومی می‌گوید: استاد بزرگوار جناب علومی، واقعاً صاحب شخصیت بی‌نهایت عزیز و یکی از نخبه‌های ورزش فوتبال کشور ماست که کارنامه‌هایش ثبت تاریخ ورزش کشور است. او شخصیت بسیار فعال و ارزشمند در انجمن ورزشی افغان‌های مقیم انتاریو کانادا بوده که همیشه همکاری بسیار خوب با ما دارند موفقیت استاد محترم را آرزومندم. جناب علومی بزرگوار در قسمت وحدت و هم‌بستگی افغان‌های مقیم تورنتو زیاد زحمت کشیدند و همیشه افغان‌های تازه‌وارد را رهنمایی و یاری رساندند. قدردانی و حمایت از شخصیت‌های علمی، فرهنگی، ورزشی، هنری و سایر خدمت گذاران جامعه وظیفه همهٔ ماست.
باید یادآور شد که؛ دنیای ورزشی محترم علومی را جناب عبدالبصیر ناصری معرفی نموده؛ که علومی محترم به دسترس ما قرار داد تشکر می‌کنیم.
مختصر معلومات در مورد تاریخچه فوتبال افغانستان از نوشتهٔ جناب رسول دوست زاده گرفته شده است. فعالیت‌های افغان‌های عزیزمان در راستای معرفی ورزشکاران قابل‌یادآوری و قدردانی است.
در دو سفری که به تورنتو داشتم با جناب علومی آشنا شدم و از آن پس مورد لطف ایشان قرارگرفتم و مطالب و مقالات ورزشی را برایم ارسال می‌نماید. برای آشنایی بیشتر خوانندگان هفته با این ورزشکار پیشکسوت یک گفت‌وگو با او داشتم.
جناب امان‌الله علومی، ممکن است از گذشته‌ها و شهر و دیارتان به ما بگوئید؟
امان الله علومی: من در یک فامیل روشن‌فکر دیده به جهان گشودم. پدر کلان مادری ما مرحوم عبدالعلی خان علومی بارکزیی در قندهار زندگی می‌کرد. پدر و مادرم پسر کاکا و دختر کاکا بودند و در باغ نواب شهر کهنه کابل زندگی می‌کردند. فامیل‌های ما زمستان‌ها به ولایت قندهار می‌رفتند، چون‌که هوای قندهار در زمستان گرم و خوشگوار است.
در سال ۱۳۳۰ خورشیدی در شهر نو، شهر قندهار تولد شدم. بعد به شهر کابل برگشتیم. سال ۱۳۳۷ شامل لیسه استقلال شدم و ۱۳۴۳ صنف ششم را در لیسه عالی حبیبیه ادامه دادم. در سال ۱۳۵۱ از لیسه عالی حبیبیه فارغ‌التحصیل گردیدم.
سال ۱۳۵۲ در وزارت مالیه به حیث مأمور شامل وظیفه شدم. سال ۱۳۵۴ در آکادمی پولیس، جهت سپری نمودن خدمت دوره مکلیفت عسکری شامل شده و عضویت تیم فوتبال آکادمی پولیس را به دست آوردم.
من و خانمم دارای سه فرزند استیم. دو دختر و یک پسر که همه اولاد ما ازدواج نموده‌اند و به لطف الهی پنج نواسه داریم.
در خانواده ما فوتبالران نخبه پرورش یافته است. ازجمله سلطان احمد علومی مامای بزرگوارم که یکی از فوتبالران تیم ملی از ولایت قندهار بود، دو برادرم، همایون زلمی علومی و محمد هارون علومی، هر دو در تیم منتخب فوتبال پوهنتون کابل بودند. پسر کاکایم، کریم کریمی که در تیم منتخب معارف و تیم ملی کشور هم تیم بودیم.
از کی به ورزش فوتبال رو آوردید؟
امان الله علومی: از طفولیت به رشته فوتبال علاقه خاص داشتم. در سال ۱۳۴۴ که متعلم صنف ششم لیسه عالی حبیبیه بودم فوتبال را در تیم کودکان لیسه مذکور آغاز و بعداً عضویت تیم دوم و تیم اول لیسه مذکور را به دست آوردم. آن‌وقت‌ها مسابقات فوتبال از طرف ریاست تربیت‌بدنی وزارت معارف بین لیسه‌های ولایت کابل دایر می‌شد و بازیکن‌های نخبه را که دارای تکنیک و تاکتیک عالی می‌بودند به تیم منتخبه معارف برمی‌گزیدند. من نیز واجد چنین شرایط بودم و توانستم انتخاب شوم. در ضمن جناب عبدالبصیر ناصری و عبدالله منگل نیز انتخاب شدند.
در جریان مسابقات هیئت موظف شده ۲۲ شایسته‌ترین بازیکن را انتخاب می‌کردند که بنام تیم منتخب معارف یاد می‌شد. با حضور جناب سلطان نژند و ترینر روسی محترم «سلینکوف» مرحله انتخاب شروع شد. ما توانستیم از دوره امتحانی، گذشته و شامل تیم منتخب معارف شویم.
مرحوم نژند در وقت حکومت شاهی در وزارت معارف وقت در ریاست تربیت‌بدنی ایفای وظیفه می‌نمود.
از هم‌دوره‌های ورزشی فوتبال ما در دوران مکتب جناب کریم کریمی، عبدالله منگل، بصیر ناصری، سخی نیازی، داد محمد، حمید احمدزی، یارمحمد، نجیب نصرتی، سمیع نجوا، اسماعیل، سید علی گوهر را به یاد دارم.
سفرهای ورزشی هم داشتید؟
امان الله علومی: در سال ۱۳۵۰ اولین سفر ورزشی ما، در تیم منتخب فوتبال معارف افغانستان در شهر دوشنبه، عشق‌آباد، فرعانه، جمهوریت تاجیکستان (اتحاد جماهیر شوروی) وقت بود. رئیس هیئت محترم زین‌العابدین عثمانی، معاون هیئت محترم سلطان نژند و آقای سلینکوف ترینر تیم معارف بود که خود نیز در وقت و زمانش یکی از نخبگان تیم ملی شوروی وقت بود.
سایر بازیکنان نخبه‌ی فوتبال از هم‌دوره‌های ما عالی‌جناب‌ها اکبر بهادر، عبدالوکیل عاطفی، عبدالبصیر ناصری، محمد اسماعیل فرید، امان‌الله، اسدالله کاظمی، عبدالواسیع، امیرمحمد جبارخیل مشهور به شیرین، محمد یونس وفادار، عبدالکریم کریمی، سرور گوهر، عبدالله منگل، سید علی گوهر، داد محمد، حمید الله احمدزی، یاسین صفدری و عبدالغفور صاحبی بودند.
عضویت کدام تیم‌های فوتبال را داشتید؟
امان الله علومی: فوتبال را از تیم کودکان لیسه حبیبیه شروع کردم، بعد در تیم دوم و اول همان لیسه ارتقا نمودم. سپس در تیم منتخب معارف، تیم آکادمی پولیس (که دوره مقدس عسکری را سپری می‌کردم) و در تیم منتخب پولیس در زمان داوود خان و بعد از ختم دوره عسکری هم به صفت ترینر و هم در تیم مذکور به حیث پلیر بازی می‌نمودم. پیش از کودتای داوود خان، رئیس تربیت‌بدنی آقای مرحوم حیدر خان میاخیل بود و در اوایل جمهوری داوود خان برای چند وقت بر علاوه ریاست بدنی نظر به امر داوود خان ریاست المپیک را هم پیش می‌برد. انسانی بسیار دلسوز و مهربان بود. وقتی او از وظیفه برکنار شد همه بچه‌ها مأیوس شدند. اکثر ما در کلپ میوند به رهبری حاجی صاحب‌نظر که مالک متروپول هوتل بود شامل شدیم؛ یعنی از ابتدا تا آخر در تیم لیسه حبیبیه، منتخب معارف، آکادمی پولیس، منتخب پولیس، میوند، پامیر و تیم ملی بازی کرده‌ام.
بازی کدام یک از فوتبالران بیشتر موردپسندتان بود؟
امان الله علومی: راجع به فوتبالران موردعلاقه‌ام در کشور یادآور شوم که از همان آوان شروع به فوتبال با ورزشکاران ماهر، بااستعداد و توانا کار می‌کردم که همه‌شان قابل‌ستایش استند و در جهت پیشرفت فوتبال افغانستان نقش ارزندهٔ دارند با آن همه تکتیک و تخنیک بعضی بازیکنان بیشتر موردپسندم بود.
از فاروردها مرحوم آصف نظام از لیسه استقلال.
از خط دفاع (مدافع) عبدالله منگل، یاسین صفدری، احمدشاه لعلی، بریالی مشهور به بری.
از خط میانه از لیسه حبیبیه اسماعیل فرید و بصیر ناصری، کریم کریمی، یونس وفادار و زمان عثمان.
در زمان جمهوریت محمد داوود خان عضویت تیم ملی افغانستان را داشتم. سفری که با تیم ملی داشتیم در کشور عراق، برای اشتراک در مسابقات آسیایی بود.
از وظایف دولتی‌تان در افغانستان لطفاً معلومات دهید؟
امان الله علومی: در سال ۱۳۵۱ خورشیدی از لیسه عالی حبیبیه فارغ‌التحصیل شدم و در وزارت مالیه، ریاست محاسبات وظیفه گرفتم. بعد در زمان ریاست جمهوری داوود خان، در مدیریت گمرک شعبه پُست و پارسل به حیث مأمور مقرر شدم که دفتر مذکور مربوط به ریاست گمرکات وزارت مالیه بود. ولی دفتر ما در تعمیر سابقه وزارت مخابرات در پل محمود خان موقعیت داشت.
وقتی ترک وطن نمودید، به کجا مهاجر شدید؟
امان الله علومی: در سال ۱۳۵۷ کودتای کمونیستی خلقی‌ها و پرچمی‌ها صورت گرفت؛ در ماه سنبله ۱۳۶۰ قهرآ و جبرنآ همراه با همسرم، دو دختر و یک پسرم که هر یک چهار ساله، سه ساله و دو ساله بودند مجبور به ترک وطن عزیز خود شدیم. از اینکه خانمم تکلیف قلبی داشت نظر به دستور داکتران وقت، باید برای تداوی به هند می‌رفت که به بسیار مشکلات او با فرزندانم به هند سفر کردند. بعد من از طریق شیوکی از کوه‌های چکری به خورد کابل – جاجی میدان و سپری کردن ترمنگل به پشاور – بعد توسط قاچاق‌بران به هند رفتم. به همین ترتیب با اولاد یکجا شده با یک تعداد افغان‌های دیگر توسط طیاره باید به آلمان می‌رفتیم ولی یک توقف در ایتالیا داشتیم. خلاصه اینکه در ایتالیا ماندنی شدیم. دفتر ملل متحد با ما به تماس شد و از طریق ملل متحد به سفارت کانادا معرفی شدیم.
کی به کانادا آمدید و در کدام ولایت مسکن گزین شدید؟
امان الله علومی: در دوم اپریل سال ۱۹۸۲ به کانادا آمدیم و در ولایت «نیو اسکوشیا» برای مدت 5 ماه مسکن گزین شدیم. بعد به تورنتو آمده و تا حال اینجا زندگی می‌کنیم. وقتی ما به تورنتو آمدیم صرف دوازده فامیل افغان تشریف داشتند، در ضمن افغان‌های تورنتو یک اتحادیه هم تشکیل داده بودند که بنده هم در سال ۱۹۸۳ عضویت آن اتحادیه را حاصل کردم. اتحادیه در سال ۱۹۸۴ به شکل رسمی ثبت دولت کانادا شد.
اولین بار بنده عضویت شورای اجرائیه آن را داشتم. یک دوره به حیث معاون اداری و برای دو دوره به حیث رئیس انتخابی اتحادیه ایفای وظیفه نمودم. تاکنون عضو اتحادیه افغان‌های مقیم انتاریو استم. هم چنان افتخار شورای رهبری انجمن ورزشکاران انتاریو را دارم.
مهاجرین افغان با آمدن به کانادا با چه مشکلاتی مواجه بودند، لطفاً کمی توضیح دهید؟
امان الله علومی: در مورد مشکلات و دیگر مسائل مهاجرین افغان در انتاریو عرض کنم که؛ در سال‌های اول که ما به تورنتو آمده بودیم و خودم عضویت شورای اجراییه را داشتم یک تعداد افغان‌ها که به شکل غیرقانونی در شهر نیویورک آمده و زندانی بودند، اتحادیه افغان‌های تورنتو با وزارت امیگریشن کانادا به تماس شد. بعد پروسه آمدن آن‌ها در جریان افتاد و آن‌ها را دولت کانادا به حیث مهاجر قبول کرد. البته در شهر تورنتو که تعداد زیادشان مجرد بودند. ناگفته نماند که یک تعداد افغان‌ها هم به‌طور قاچاقی مثل نیویورک به شهر مونترال کانادا آمده بودند؛ آن‌ها را نیز دولت کانادا به حیث مهاجر قبول کرد؛ که بعد از چند ماه به تورنتو آمدند… فامیل‌ها و اقاربشان در پاکستان، ایران، هندوستان و ازبکستان طور مهاجر زندگی داشتند. اکثریت فامیل‌ها و اقارب آن‌ها توسط اتحادیه افغان‌های مقیم انتاریو اسپانسر شد. تقریباً تعداد دوازده هزار فامیل افغان را اتحادیه اسپانسر کرد و امروز شکر اولادشان اکثراً تحصیل‌کرده و صاحب خانواده شده‌اند.
- مشکلات زیادتر والدین زبان بود که دولت کانادا در این مورد کمک زیادی نمود و با شامل شدن آن‌ها در کورس‌های آموزش لسان این مشکل رفع شد.
- مشکل دیگر افغان‌ها مسئله خانه بود که از طرف اتحادیه برایشان خانه دولتی «هوزنگ» گرفته شد.
- مشکلات صحی‌شان بود در اوایل مشکلات لسانی که اتحادیه توسط رضاکاران خود برای ترجمانی پیش داکتر، دفاتر ولفیر آن‌ها را کمک می‌کردند. در مکاتب با معلمینشان ترجمان‌های رضا کار اتحادیه کمک می‌کرد. از طرف اتحادیه ورکشاپ‌ها برای والدین راجع به مشکلات خانم‌ها ورکشاپ‌ها دایر می‌شد.
- دیگر مسئله اسناد ازدواجشان بود که توسط اتحادیه ترجمه و تصدیق می‌شد. خانه پری فورمه‌های پاسپورت، انکم تکس، هوزنگ، اسپانسرهای فامیلی، مشکلات بین زن و شوهر و یا اولاد با والدین همه تا جای امکانات از طریق مشاورهای اتحادیه و بعضی نهادهای دیگر افغان رهنمای می‌شدند که البته به فضل خداوند متعال فعلاً به‌اندازه سابق نیست.
نقش ورزش و ورزشکار را در جامعه چگونه می‌نگرید؟
امان الله علومی: نقش ورزش و ورزشکاران در جامعه بسیار مهم است. می‌گویند «عقل سلیم در بدن سالم است». پس برای یک جامعه ضرور و لازمی است که شرایط رشد ورزش و ورزشکاران را داشته باشد زیرا ورزش برای صحت و سلامتی انسان بسیار مفاد دارد خصوصاً برای قشر جوان. اگر ما خواهان یک جامعه سالم باشیم باید در قدم اول جوانان را تشویق به ورزش نماییم و در هر رشتهٔ که علاقه داشته باشند زمینه آن را برایشان مساعد سازیم. وقتی‌که جوانان به ورزش علاقه گرفتند آن‌وقت اطمینان حاصل می‌نماییم که جامعهٔ سالم خواهیم داشت. چون‌که ورزش انسان را از کاره‌ای بد به دور نگه می‌دارد.
فعالیت ورزشکاران افغان در شهر تورنتو در چه سطحی قرار دارد؟
امان الله علومی: ورزشکاران افغان در شهر تورنتو به فضل خداوند متعال روزبه‌روز زیاد شده می‌رود. حتیٰ یک تعداد ورزشکاران جوان جامعه افغان‌ها در همه رشته‌های ورزشی در تیم‌های منتخبه مکاتب، پوهنتون‌ها و تیم ملی کانادا عضویت حاصل کرده‌اند که برای جامعه افغان‌های تورنتو بسا افتخار است. البته که در شهر تورنتو کلپ‌های ورزشی افغان‌ها در پهلوی کلپ‌های ورزش دیگر فعالیت دارد. اکثر فامیل‌های افغان اولادشان را در هر رشتهٔ که علاقه دارند شامل کلپ‌های ورزشی نموده‌اند و از طرف مسؤولین کلپ‌ها برای تشویق ورزشکاران مسابقات گرفته می‌شود و در اخیر برای تشویقشان جوایز هم داده می‌شود. خوشبختانه در شهر تورنتو از چند سال پیش به این‌طرف به ابتکار چند ورزشکار سابقه‌دار که اکثرشان در وقت و زمان خود از نخبگان تیم ملی کشور بودند، انجمن ورزشی را به نام انجمن ورزشی افغان‌ها مقیم انتاریو – کانادا تشکیل نموده‌اند که بنده نیز عضویت آن را دارم. چندین بار برای تشویق جوانان ورزشکار و تقدیر از ورزشکاران سابقه کشور محافل بسیار باشکوهی در شهر تورنتو برگزار نمودند که خود شما هم شاهد آن استید و افغان‌های شهر تورنتو هم این حرکت و فعالیت ورزشی را تشویق و حمایت نموده‌اند.
جناب امان‌الله علومی از شما سپاسگزاریم.
ارسال نظرات