سرعت پیشرفت زنان افغان باعث حیرت من می‌شود

معرفی خانم مکی عارف

خانم مکی عارف فارغ‌التحصیل رشته ریاضی و فیزیک است. او به مدت ۱۰ سال معلم همین رشته تحصیلی در یکی از دبیرستان‌های دخترانه شهر کابل و پنج سال از فعالیت خود را هم به عنوان مدیر دبیرستان دخترانه زرغونه خدمت کرده است. پس از آن بنابر تفاضای مرکز سرتاسری زنان افغانستان به مدت پنج سال در بخش حقوقی و اجتماعی این مرکز در افغانستان با زنان همکاری داشته است.

آن‌طور که خودش می‌گوید «با حضور دولت مجاهدین در افغانستان عرصه بر اعضای این مرکز و همه زنان فعال افغان تنگ شد و خطر جانی همه ما را تهدید می‌کرد از همین‌رو با تاسف و دریغ، وطن را در زمستان سال ۱۹۹۲ ترک کردم و با آینده‌ای نامعلوم با خانواده به شوروی سابق رفتم. در آنجا با همه مشکلات به مدت هشت سال زندگی کردم. در نهایت در سال ۲۰۰۰ به کانادا آمدم.»

خانم عارف از همان بدو ورود فعالیت‌های اجتماعی خود را آغاز می‌کند و حالا پس از گذشت حدود ۲۰سال رییس مرکز زنان افغان مونترال (AWCM) است؛ مرکزی که از صدها زن مهاجر در سراسر مونترال- کبک حمایت می‌کند. خانم عارف در این‌باره می‌گوید: «این مرکز به زنان کمک کرده تا انزوایشان را شکسته، توانمند شوند و فضایی ایمن را برای زنان مهاجر در مونترال فراهم کرده است.»

معرفی مرکز زنان افغان مونترال (AWCM)

این مرکز در ژوئن ۲۰۰۲ به‌طور رسمی به ثبت دولت کانادا رسیده است. به گفته خانم عارف «ابتدا کار با گروهی ۱۵نفر از زنان افغان از جمله اسما، همنوا، انجیلا زهیر، انیسه شمس، نازنین جباری، سلیمه عزیزی و منیره صمد شروع می‌شود اما پس از چند سال تعداد اعضای آن به بیش از ۷۵ نفر می‌رسد. البته هنوز هم افراد تازه‌وارد علاقه‌مند به عضویت هستند.»

او می‌گوید: «این مجموعه در سال‌های مختلف به دلیل نداشتن مکانی ثابت بارها تغییر جا داده تا اینکه از سال ۲۰۱۸ تاکنون در مرکز شهر، نزدیک متروی گی کنکوردیا، محلی برای مرکز در نظر گرفته شده است. با این توضیح که از سال ۲۰۰۹ تا به حال مرکز ما تحت حمایت مالی قرار گرفتیم و قرار شد تا برنامه‌ها و پروژه‌های مختلف چند وزارت‌خانه را اجرا کنیم. البته این را هم بگویم که حمایت مالی در ازای قبول انجام پروژه، کار ساده‌ای نیست چراکه برای تعریف و اجرای هر برنامه دلایل متقن و بسیار زیادی باید ارایه شود، هر سال هم فعالیت‌ها باید متفاوت باشد.»

خانم عارف یادآور می‌شود: «به مدت پنج سال تحت حمایت وزارت زنان کانادا قرار گرفتیم که خانم مریم منصف، وزیر آن بود. این کمک از سال ۲۰۱۹ آغاز شده و تا سال ۲۰۲۳ ادامه دارد.»

او درباره مرکز خود می‌گوید: «اساس فعالیت‌های ما گشودن در مرکز به روی همه زنان افغان است. برخی زنان افغان به حالت افسردگی شدید درآمده‌اند. گروهی از آن‌ها در داخل خانه هستند به‌عنوان مثال زنان سالخورده افغان مشکلاتی از جمله زبان و ارتباط با جامعه میزبان دارند. وقتی که ما برای اولین‌بار برای حل این مشکل قدمی برداشتیم متوجه شدیم باید این زنان را از خانه بیرون آوریم، به آن‌ها آگاهی و تعلیم دهیم. با این اقدام مشکل ارتباط بسیاری از آن‌ها با جامعه میزبان حل شد.»

حضور جدی زنان افغان در عرصه‌های مختلف اجتماعی و فرهنگی، تلاش برای روشنگری و پاسداشت زبان فارسی از دغدغه‌های اصلی اوست. خانم مکی عارف از سال‌های شروع جنگ در افغانستان تا الان که در کانادا زندگی می‌کند روزگار پر از نشیب و فرازی را پشت سر گذاشته که روایت آن، خود یک داستان بلند شنیدنی و البته دردناک است؛ از روزی که مجبور به ترک وطن می‌شود تا سال‌هایی که به شوروی کوچ می‌کند. او همچون سایر زنان افغان دلش همچون صندوقچه‌ای از حرف‌های ناگفته است که اگرچه بخش مهمی از آن را درد و رنجِ ناشی از جنگ پر کرده اما نگاهش به زندگی حفظ امید و ایجاد تغییر برای بهبود وضعیت بوده تا جایی که برای تحقق این نگاه چهار دهه خدمات ارزشمندی را به جامعه افغان و فارسی‌زبان ارایه کرده است.

او معلمی است که سال‌ها صبر و امید را به نوجوانان افغان یادآور شده و پس از پایان دوره معلمی هم همچنان برای حال خوب هموطن و «دیگری» تلاش کرده است که حاصل آن کارنامه‌ای سرشار از ارایه خدمات اجتماعی و فرهنگی است. خانم عارف هم‌اکنون رییس مرکز زنان افغان مونترال است. از ایشان خواستیم دقایقی را مهمان خوانندگان هفته باشد که در ادامه گفت‌وگوی ما با او را می‌خوانید.

خانم مکی عارف گرامی شما جایزه‌ای را در ماه آپریل دریافت کرده‌اید کمی درباره این رویداد و دریافت جایزه آن توضیح بفرمایید.

تیم نوبیله و مرکز اقدام داوطلبان مونترال (L’équipe des Nobilés et du Centre d’action bénévole de Montréal) در سطح کبک فعال است. این مرکز سازمان‌هایی را که در عرصه کار داوطلبانه فعالیت دارند را هر ساله ارزیابی می‌کند تا بهترین عملکرد را شناسایی کند. این تیم از سازمان‌های عضو تقاضا می‌کند تا کارهای ابتکاری و اجتماعی خود را در قالب یک پرسش‌نامه توضیح دهند و برای این سازمان ارسال کنند. در این پرسش‌نامه درباره خدمات مراکز و مجموعه‌ها سوال شده که باید سازمان‌ها همراه با رفرنس، موارد خواسته شده را برای آن‌ها بفرستند. ما هم مدارک لازم را ارسال کردیم. در این برنامه ۱۶۰ انجمن و مرکز شرکت کرده بودند که همگی ارزیابی شدند. در نهایت از سوی کمیته تصمیم‌گیری سه مرکز انتخاب شد و انجمن زنان افغان مونترال توانست در بخش‌های مختلف رتبه عالی را کسب کند. در روز ۲۲ آپریل ۲۰۲۱ جلسه بزرگی با حدود ۳۰۰ نفر از سازمان‌های مختلف به‌صورت آنلاین برگزار شد. انجمن ما در این نشست از میان سه کاندیدای مطرح شده، جایزه نخست را تصاحب کرد. در این برنامه پیام تبریک را از این سازمان دریافت کردیم و ۱۵ روز بعد نیز جایزه به آدرس ما ارسال شد. جایزه شامل چند مورد بود که یکی از آن‌ها یک آرم از تیم نوبیله بود به همراه جایزه نقدی.

از سوی این سازمان چه معیارهایی معرفی شد تا شما به عنوان رتبه نخست انتخاب شوید؟

حدود ۴۰ سال است که در کار‌های اجتماعی و فرهنگی فعال هستم و ۲۰ سال آن در کانادا بوده است. داوران این مسابقه از میان ۱۶۰ کاندیدا انجمن ما را به دلیل اعتبار و برجستگی فعالیت‌ها و اینکه بیشتر شکل حمایت‌کننده بوده است، انتخاب کردند. توجه داوران به استعدادهای مراکز و نوع خدمات هم بوده است؛ اینکه چقدر جامعه هدفِ مراکز، از آن خدمات منتفع می‌شوند. یک خانم پروفسور در دانشگاه کانکوردیا با من و خدمات مرکز ما از نزدیک آشنا بود. خانم‌ها لندزی لوهارس و جودی وندنگ داریتر از مرکز کاتولیک‌های مونترال نیز از  شاهدان عینی خدمات داوطلبانه مرکز ما بوده‌اند.

البته نکته دیگری که توجه داوران را جلب کرد این بود که در ۱۰ سال اخیر من در منطقه‌ای بیرون از شهر مونترال زندگی می‌کنم و برای انجام خدمات مرکز، سه چهار روز در هفته را با ترن شهری در رفت‌وآمد هستم و خسته هم نمی‌شوم. این قضیه هم موجب شد تا توجه کمیته تصمیم‌گیری جلب شود.

آیا در گذشته هم در رویداد مشابهی شرکت کرده بودید که جایزه دریافت کنید؟

متاسفانه به‌طور جدی در رویدادهای این‌چنینی شرکت نکرده‌ بودم. این مورد را هم دوستان پیشنهاد دادند تا در آن شرکت کنم که نتیجه کار جمعی است. البته یک مورد دیگر هم هست که در سال ۲۰۱۹ از سوی همین مرکز کاتولیک‌های مونترال به‌خاطر چاپ کتاب داستان‌های زنان مهاجر مورد تقدیر قرار گرفتم و جایزه نیز دریافت کردم.

فعالیت‌های مرکز زنان افغان مونترال چقدر تحت‌تاثیر همه‌گیری کرونا قرار گرفته است؟

جالب است که کارهای ما در شرایط کرونا دو برابر شد. ما با ارتباطاتی که داشتیم توانستیم به‌صورت آنلاین برنامه‌های مختلفی را برگزار کنیم. فعالیت‌هایی را در نظر گرفتیم تا افراد را از استرس ابتلا به بیماری کووید۱۹ دور کنیم. خود من شخصا در سه ماه اول شیوع کرونا روزانه مدام با افراد مختلف در تماس بودم تا با صحبت از میزان نگرانی‌ها کاسته شود که البته فقط به همین جا ختم نشد یعنی اجرای پروژه‌های مختلف را هم برای پر کردن اوقات زنان شروع کردیم. برای برگزاری برنامه‌ها به‌صورت آنلاین کارهایی را انجام دادیم و با سرکشی به خانه‌ها فرصت حضور افراد در برنامه‌ها را فراهم کردیم و چگونگی ارتباط آنلاین را به آن‌ها آموزش دادیم. همین کارها باعث شد تا بتوانیم همه برنامه‌های آیینی و مناسبتی را به‌خوبی برگزار کنیم و افراد زیادی از آن‌ها بهره‌مند شدند. از طرفی، در زمینه واکسیناسیون کرونا هم فعالیت‌های مختلفی انجام شده است به‌عنوان مثال اطلاع‌رسانی کردیم تا افراد تشویق به واکسن زدن شوند یا برنامه‌های آموزشی برگزار کردیم تا استرس را کمتر کنیم.

شما در سال ۲۰۱۹ کتابی را با عنوان «زنان مهاجر، روایت‌های درد و مقاومت» منتشر کردید، این کار به کجا رسید؟

برای این کتاب زحمات زیادی کشیده شده است. خانم نفیسه حقیقت‌جوان با زنان مهاجر (شامل خانم ایرانی و هندوستانی) در مونترال مصاحبه‌هایی انجام داده است. متاسفانه این کتاب در بخش فارسی مشکلات ویرایشی زیادی داشت که پس از انتشار مشخص شد. تغییر روایت‌ها و دیگر نواقص موجب شد تا به‌خوبی به زبان فارسی ترجمه نشود که البته آقای خسرو شمیرانی، سردبیر مجله هفته این مشکل را پیگیری کرد و توسط خانم مریم ایرانی ویرایش شد اما این قضیه با شیوع ویروس کرونا تلاقی کرد و نتوانستیم این کار را به ثمر برسانیم اما در بخش انگلیسی و فرانسوی به‌خوبی ترجمه شده است.

همکاری مرکز زنان افغان مونترال با زنان در افغانستان چگونه است؟

متاسفانه ما مشکل اختلاف زمانی داریم که زیاد هم هست با این حال در چندین جلسه برنامه‌هایی را با حضور زنان افغان در افغانستان، قزاقزستان و کانادا به شکل مجازی اجرا کردیم. تلاش ما بر این است که موارد مختلف مربوط به زنان را در نظر داشته باشیم و مشکلات زنان را پیگیری کنیم. به هرحال مشکل اختلاف زمانی دست ما را برای انجام کارهای بیشتر بسته است اما سعی می‌کنیم تا جای ممکن با سازمان‌های مستقر در افغانستان در تعامل باشیم.

جایگاه فعلی زنان افغان در افغانستان و مشارکت آنان در فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی را در سال‌های اخیر چگونه ارزیابی می‌کنید؟

زنان افغان در سال‌های اخیر تغییر و تحولات بسیار خوبی داشته‌اند. آن‌ها رو به پیشرفت حرکت می‌کنند که حتی گاهی باعث حیرت من می‌شوند چراکه آن‌ها در میانه جنگ و ناامنی هستند اما هیچ چیزی نتوانسته است زنان افغان را متوقف کند تا جایی که طالبان نمی‌داند چگونه جلوی پیشروی زنان را بگیرد. در سال‌های اخیر زنان افغان خدمات اجتماعی و فعالیت‌های قابل‌توجهی انجام داده‌اند که همچنان نیز ادامه دارد. برگزاری مسابقه‌های دوچرخه‌سواری و فوتبال و البته کسب تحصیلات عالیه در مراکز شهر و ولایت‌ها از سوی زنان قابل ملاحظه است اما متاسفانه در شهرستان‌ها و مناطق محروم و دورافتاده طالبان جلوی فعالیت زنان را می‌گیرند و آن‌ها را سرکوب می‌کنند.

پیام شما برای زنان افغان در افغانستان چیست؟

مقاومت زنان افغان در برابر جنگ و ناامنی ستودنی است که باید همچنان حفظ شود. آن‌ها نباید تحت‌تاثیر دشمن قرار بگیرند. جامعه زنان باید بین خودشان همچنان روشنگری کنند و از پا ننشینند. آن‌ها نباید از هر تلاشی فروگذاری کنند. باید تمام استعداد خود را برای بهبود وضعیت و روشنگری جامعه به‌کار بگیرند. قابل درک است با وجود جنگ و تنش پیشبرد کارها سخت است اما همین استقامت را حفظ کنند و برای کمک به یکدیگر و بهتر شدن اوضاع تلاش کنند. نکته دیگر اینکه در برگزاری برنامه‌ها باید تعداد شرکت‌کنندگان خود را هر روز بیشتر و بیشتر کنند و به تعداد محدود اکتفا نکنند. همچنین در کشور سهم خود را عملا در بخش‌های مختلف نشان دهند و با قدرت در عرصه‌ها حضور جدی داشته باشند.

اگر بخواهید خواسته خود را با جامعه افغان در میان بگذارید آن چیست؟

خواسته من این است که جامعه فارسی‌زبان باید به داشتن زبان خود افتخار کند. زبان فارسی و دری ما زبانی کامل و غنی است. با دانستن زبان انگلیسی و فرانسوی نباید زبان مادری خود را نادیده بگیریم یا به‌کارگیری آن را کمرنگ کنیم. ما باید در خانواده سعی کنیم فارسی صحبت کنیم تا رابطه والدین با فرزندان به‌خوبی حفظ شود. هر چقدر از زبان فارسی فاصله بگیریم شکاف میان ما با فرزندان‌مان بیشتر و بیشتر می‌شود. حفظ فرهنگ ما در گروی پاسداشت زبان فارسی و استفاده از آن است. جامعه افغان باید به فرهنگ خود احترام بگذارد و خوبی‌های فرهنگ جامعه میزبان را هم یاد بگیرد و هر دو را در کنار هم داشته باشد. عقیده من این نیست که فرهنگ جامعه جدید را نپذیریم یا نبینیم اتفاقا باید آن را هم در نظر داشته باشیم و تلفیق فرهنگ خودمان با جامعه میزبان را به‌کار بگیریم تا نگاه بهتری به پیشینه و زندگی فعلی خودمان داشته باشیم.

و توصیه شما برای جامعه افغان؟

توصیه من این است که جامعه افغان و فارسی‌زبان همچون دیگر جوامع مثل چینی‌ها یا عرب‌ها به فرهنگ خود توجه کنند و زبان فارسی و دری را حفظ کنند. نکته دیگر اینکه دست از گله و شکایت از جامعه میزبان هم برداریم. من فکر می‌کنم اگر کسی از زندگی در اینجا رضایت ندارد می‌تواند به جای دیگری برود بنابراین با زندگی خود در صلح و آرامش باشیم تا در کنار هم زندگی و روزگار بهتری را سپری کنیم. خوبی خدمات جامعه و دولت کانادا را ببینیم و آن‌ها را فراموش نکنیم؛ این‌ها دیدگاه شخصی من است. در خصوص کرونا هم افراد نگران نباشند هر کسی اگر رعایت نکات بهداشتی را از خودش شروع کند، آن‌ها را به خانواده خود نیز منتقل و گوشزد کند و آن‌ها را جدی بگیرد بلا هم از همه ما دور خواهد شد.

اگر سخنی باقی مانده است بفرمایید.

از همکاری و تلاش مجله هفته برای اطلاع‌رسانی فعالیت‌های مراکز و مجموعه‌ها تشکر می‌کنم از اینکه در زمینه اطلاع‌رسانی به جامعه افغان هم گام برمی‌دارید از شما سپاسگزارم.

خانم عارف عزیز از وقتی که گذاشتید بسیار سپاسگزاریم.