عدم امکان تقویت جامعه مدنی از چالش‌های داخل ایران است

سیمین افشاری‌مقدم

فعالیت‌های انجمن دفاع از حقوق بشر در ایران- مونترال در چه قالب‌هایی انجام می‌شود؟ لطفاً درباره تصمیم‌گیری و نحوه اجرای این فعالیت‌ها توضیح دهید.

فعالیت‌های انجمن بر مبنای اساسنامه و مصوبات مجمع عمومی برگزار می‌شود. انجمن تحقیق و بررسی درباره موارد نقض حقوق بشر در ایران و اطلاع‌رسانی نسبت به آن‌ها در سطح بین‌المللی را وظیفه خود می‌داند و سعی دارد با خبررسانی و درخواست حمایت از شورای عالی حقوق بشر سازمان ملل و سایر نهادهای حقوق بشری برای دفاع از حقوق ایرانیان تلاش کند.

جنبه دیگر فعالیت انجمن درزمینه‌ی مفاهیم پایه‌ای حقوق بشر است که در این زمینه بر برنامه‌های آموزشی تکیه می‌کند. از آن جمله کارگاه‌ها و کنفرانس‌هایی برای درک بهتر مفاهیم حقوق بشر، درک بهتر اعلامیه جهانی حقوق بشر و تحولات این حقوق طی ۷۵سال گذشته است که دربرگیرنده حقوق فردی (نسل اول)، حقوق جمعی (نسل دوم) که شامل حقوق اقتصادی، سیاسی و فرهنگی و نهایتاً نسل سوم که دربرگیرنده همبستگی، صلح، محیط‌زیست و توسعه پایدار است.

علاوه بر موارد ذکرشده، انجمن با ترجمه یا تهیه متن‌های مهم حقوق بشری به فارسی تلاش می‌کند که دسترسی به این متون را برای ایرانیان تسهیل کند. به‌عنوان‌مثال، منشور حقوق و آزادی‌های کبک توسط انجمن به فارسی ترجمه‌شده و برای دسترسی همگان فراهم است.

در اینجا لازم است یادآوری کنیم که همه فعالیت‌های انجمن در چارچوب اساسنامه انجام می‌شود. انجمن همواره سعی دارد هماهنگ با سایر انجمن‌های حقوق بشری و مجامع بین‌المللی ذی‌ربط و با استناد به مفاد بیانیه جهانی حقوق بشر و ملحقات آن و به‌دوراز جنجال‌ها و شعارهای سیاسی فعالیت کند. با توجه به این خط‌مشی، انجمن به‌عنوان یک‌نهاد ترجیحاً امضا خود را پای بیانیه‌هایی قرار می‌دهد یا در گردهمایی‌هایی شرکت می‌کند که مغایر اساسنامه نباشد اما قطعاً اعضای انجمن می‌توانند به‌صورت فردی در هر فعالیتی که صلاح می‌دانند، شرکت کنند.

علاقه‌مندان برای آگاهی از اساسنامه انجمن می‌توانند به سایت انجمن به نشانی www. addhi. net مراجعه کنند.

برای تحقق اهداف خود و رساندن صدای مردم ایران به سازمان‌های بین‌المللی چه همکاری‌هایی با چه نهادهایی از سوی انجمن انجام می‌شود؟

از دیرباز انجمن سعی کرده بیانیه‌های خود را هم‌زمان با نشر در مجلات فارسی‌زبان، به زبان‌های فرانسوی و انگلیسی ترجمه و به مراجع حقوق بشری نظیر شورای عالی حقوق بشر، نماینده ویژه سازمان ملل، سازمان بهداشت جهانی و دبیر کل سازمان ملل ارسال کند. همچنین انجمن سعی می‌کند با دریافت گزارش‌های سالانه مجمع شورای عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد که در اروپا تشکیل می‌شود در جریان آخرین اظهارنظرها در مورد وضعیت حقوق در ایران قرار گیرد. همچنین، انجمن همواره سعی کرده به مجامع حقوق بشری بین‌المللی رسیدگی به پرونده‌های باز حقوق بشری ایران نظیر کشتارهای دهه شصت، قتل‌های زنجیره‌ای و وقایع سال‌های ۸۸.۹۶ و ۹۸ را یادآوری کند تا این پرونده‌ها با ملاحظات سیاسی به دست فراموشی سپرده نشوند.

برای پیشبرد برنامه‌هایتان آیا فعالیت و همکاری مشترکی با سایر سازمان‌های گروه‌های ایرانی کانادایی دارید؟

انجمن به همکاری با گروه‌های دیگر در چارچوب اهداف و اساسنامه خود اهمیت و ارزش زیادی قائل است اما ادبیات و نقطه نظرات انجمن، درجه همکاری‌ها با بسیاری از گروه‌های ایرانی که در خارج از ایران فعالیت می‌کنند را محدود می‌کند. علیرغم این نکته، انجمن سعی دارد که حداقل با نهادهایی که فعالیت‌هایشان با مبانی حقوق بشری مغایرت ندارد، همکاری نزدیکی داشته باشد.

آیا این همکاری با نهادهای داخل ایران هم وجود دارد؟

متأسفانه همکاری با نهادهای ایرانی به دلیل شرایط امنیتی موجود در ایران دشوار است. انجمن بیشتر از اخبار و اطلاعاتی که منابع قابل‌اعتماد در داخل ایران پخش می‌کنند، استفاده می‌کند اما ارتباط ارگانیکی با هیچ نهادی در ایران ندارد.

با این توضیح، فعالیت‌های مردمی و نهادی در داخل ایران در زمینه‌ی حقوق بشر را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

برای جواب دادن به این سؤال، یادآوری چند نکته اساسی لازم است؛ توجه به حقوق بشر در جامعه ایرانی پدیده نسبتاً جدیدی است و ریشه دیرپایی در جامعه ایرانی ندارد. از طرف دیگر، قانون اساسی فعلی کشور نه‌تنها محدودیت‌های زیادی برای احقاق حقوق بشر برای شهروندان ایرانی ایجاد می‌کنند، بلکه بسیاری از بندهای آن به‌کلی با اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاق‌های آن مغایر است. این نکات به‌اضافه نقض مداوم و برنامه‌ریزی‌شده حقوق بشر توسط جمهوری اسلامی، مانع از ایجاد محیطی مساعد برای فرهنگ‌سازی درزمینه‌ی حقوق بشر، تقویت نهادهای مدنی و تشویق نهادهای دولتی برای رعایت این حقوق است.

بااین‌وجود و علیرغم تمامی این موانع، توجه به حقوق بشر در دهه‌های اخیر در میان جامعه مدنی ایران، وکلا، روزنامه‌نگاران، نمایندگان گروه‌های صنفی و حتی شهروندان گسترش قابل‌ملاحظه‌ای پیداکرده و نهادهای حقوق بشری درون ایران در دهه‌های اخیر با همه مشکلات از رشد نسبی خوبی برخوردار بوده‌اند.

باوجود مشکلاتی که در داخل ایران درزمینه‌ی احقاق حق وجود دارد، نگاه و چشم‌انداز شما برای تحقق حقوق مردم ایران چیست و دستیابی یا نزدیک شدن به آن را در گروی چه مواردی می‌دانید؟

تمرکز انجمن در مورد مسائل مربوط به حقوق بشر است، چه در عرصه حقوق فردی، جمعی یا جهانی. ما معتقدیم که دسترسی به این حقوق و نهادینه کردن آن‌ها، تنها می‌تواند در طی روندی درازمدت انجام شود تا فرهنگ اجتماعی و تغییرات لازم در قوانین کشور ایجاد و نظام مدیریت کشور بتوانند پایه‌های محکمی برای جامعه قانون‌مدار فراهم کند.

یکی از شرایط اصلی برای ایجاد فرهنگ حقوق بشری وجود یک جامعه مدنی قوی است که اعضا و گروه‌های تشکیل‌دهنده آن، بتوانند پایه‌ها و زمینه‌های این حقوق را در میان شهروندان ترویج داده و به خواست عمومی تبدیل کنند. علیرغم موانع جدی در گسترش جامعه مدنی در ایران، امیدواریم ملت ایران و به‌ویژه نسل‌های جدید در این زمینه پایداری کنند.

از آنجایی که در حال حاضر هیچ امیدی به تغییرات قانونی وجود ندارد، گروه‌ها و نهادهای حقوق بشری باید حداقل درزمینه‌ی آگاهی‌رسانی و آموزش در مورد مفاهیم حقوق بشری و تجربه‌های کشورهای دیگر فعالیت کنند. در این موارد رسانه‌های نوشتاری و اجتماعی می‌توانند نقش مهمی ایفا کنند.

به‌عنوان یک مرکز فعال درزمینه‌ی حقوق بشر، نقش مردم ایران در احقاق حقوقشان چیست؟

نقش مردم ایران در این مورد محوری است. باید توجه کرد که بعد از قرن‌ها کشاکش، جنگ (مخصوصاً دو جنگ اول و دوم جهانی)، همچنین کوشش اندیشمندان و بالاخره تجربیات اجتماعی منجر به این شد تا اعلامیه جهانی حقوق بشر تدوین شود و به تصویب اکثر ملل برسد. سپس در طی دهه‌ها، میثاق‌ها و مقاوله نامه‌های تکمیلی برای حفظ محیط‌زیست، توسعه پایدار، حفظ صلح در عرصه بین‌المللی، حقوق کودکان و لغو حکم اعدام تدوین شدند. ایرانیان و شهروندان دیگر کشورها الگوهای بسیاری برای قانون‌گذاری در جهت دسترسی به این حقوق در اختیاردارند. چالشی که در پیش‌رو داریم تقویت جامعه مدنی و آموزش شخصی و اجتماعی برای تفکر و فعالیت در پایه‌گذاری جامعه‌ای است که بر پایه این حقوق اداره شود. آزادی برای تشکیل گروه‌های صنفی، مدنی و سیاسی، آزادی مطبوعات، راه را برای دسترسی به آزادی‌ها و سایر حقوق اساسی باز می‌کنند. به اعتقاد ما فعالان مدنی و اجتماعی در ایران که با مسائل و مشکلات روزانه دست‌وپنجه نرم می‌کنند، خود بهتر از فعالان خارج از کشور به این حوزه‌ها آشنایی دارند.

برای فرهنگ‌سازی در این زمینه در داخل ایران آیا از سوی انجمن شما برنامه یا برنامه‌هایی اجرا می‌شود؟

انجمن، به‌عنوان عضو جامعه مدنی ایرانیان مقیم کانادا، تنها راهی که در اختیار دارد، تهیه مقالات و مفاهیم پایه‌ای حقوق بشری و برگزاری برنامه‌های آموزشی و پخش آن‌ها در فضای مجازی است. تمرکز بر حوزه‌های یادشده اولین اولویت انجمن ما است. امیدواریم رسانه هفته، همچنان که تابه‌حال قدم برداشته است، به فعالیت در این حوزه ادامه دهد تا بتوانیم به کمک یکدیگر در امر آموزش و فرهنگ‌سازی، گام‌های مؤثری برداریم. حفظ و ارتباط پیوسته با نشریات فارسی‌زبان در مونترال را ما اجرا می‌کنیم و خواهان گسترش این ارتباط در راستای اهداف خود هستیم.

از همه اعضای انجمن دفاع از حقوق بشر در ایران-مونترال سپاسگزاریم و به امید روزهای روشن برای ایران و ایرانیان.