بعد از ۴۲ ماه استقامت و برگزاری تجمعات پرشمار در کانادا و دیگر نقاط دنیا جمهوری اسلامی به دادگاه کشیده شد

بالاخره پیگیری‌های چند ساله جواب داد و حالا جمهوری اسلامی باید در یکی از جدی‌ترین محکمه‌های جهانی، پاسخگوی اتهام نقض حقوق بشر باشد. آنطور که دیوان بین‌المللی دادگستری در لاهه خبر داده است، روز گذشته اوکراین، بریتانیا، کانادا و سوئد از جمهوری اسلامی بابت سرنگونی هواپیمای مسافربری اوکراین به این دیوان بین‌المللی شکایت کردند. ثبت این پرونده در دادگاه لاهه از اهمیت حقوقی بالایی برخوردار است که در این گزارش به دلایل اهمیت ثبت این پرونده در دادگاه لاهه اشاره کرده‌ایم.

بر اثر حمله موشک‌های‌ سپاه پاسداران به این هواپیمای مسافربری در دی ۱۳۹۸ همه ۱۷۶ مسافر و‌ خدمه هواپیما کشته شدند. حامد اسماعیلیون، سخنگوی پیشین انجمن خانواده‌های کشته شدگان پرواز PS752 هم با اشاره به خبر ثبت شکایت در این دیوان بین‌المللی نوشته است: «بعد از ۴۲ ماه طاقت فرسا، ثبت رسمی شکایت در دیوان بین‌المللی دادگستری در لاهه. به یاد آن‌ها که رفته‌اند و دیگر برنمی‌گردند. به یادشان و به دادخواهی‌شان.»

بعد از تمام شدن مهلت شش ماهه جمهوری اسلامی برای پاسخگویی و حل اختلاف با کشورهای متضرر درباره سرنگونی پرواز PS752، چند روز قبل گروه بین‌المللی هماهنگی و واکنش برای قربانیان پرواز PS752 به نمایندگی از چهار کشور کانادا، بریتانیا، سوئد و اوکراین اعلام کردند که «در اسرع وقت» پرونده سرنگونی این هواپیما را به دیوان بین‌المللی دادگستری، «دادگاه لاهه» خواهند فرستاد.

حالا با ثبت شدن این شکایت در دیوان بین‌المللی و عملی شدن وعده این چند کشور، باید منتظر رای نهایی این دادگاه بود که می‌تواند ضربه حقوقی جدی به جمهوری اسلامی در مجامع جهانی وارد کند.

جالب اینکه چند روز قبل، جمهوری اسلامی که تمام سعی‌اش را برای بستن این پرونده به کار بسته بود، از دولت کانادا به دیوان بین‌المللی دادگستری شکایت کرده بود.

معاون حقوقی رئیس جمهوری اسلامی درباره علت این شکایت گفته بود: «کانادا به دلایل واهی و نامشروع، ایران را در فهرست کشورهای حامی تروریسم قرار داده و قاعده مصونیت دولت‌ها را نقض کرده است.»

 در عین حال، برخی تحلیلگران سیاسی، این حرکت جمهوری اسلامی را نوعی فرار به جلو و دست پیش گرفتن برای جلوگیری از ثبت شکایت از جمهوری اسلامی در دادگاه لاهه تحلیل کردند که البته شواهد نشان می‌دهد این حرکت برای جمهوری اسلامی جواب نداده است.

در شرایطی که قبلا جمهوری اسلامی، دادگاهی نمایشی هم برای عاملان درجه چندم پرونده سرنگونی هواپیمای مسافربری برگزار کرده بود، اما خانواده‌های قربانیان، این دادگاه را بی‌اعتبار و فاقد مشروعیت دانستند و حتی شکایت خود را هم پس گرفتند.

 امید بسیاری از این خانواده‌های داغدار برای دادخواهی، به نتیجه رسیدن همین پرونده شکایت در دیوان بین‌المللی دادگستری است که عملی شدنش، ۴۲ ماه طول کشیده است.

 از سوی دیگر، خانواده قربانیان هواپیمای اوکراینی و جمعی از ایرانیان کانادا هم خواستار اخراج فرهاد پرورش، نماینده جمهوری اسلامی در ایکائو (سازمان بین‌المللی هوانوردی کشوری) از کانادا شده‌اند.

آنها به رفتار این سازمان جهانی اعتراض دارند و می‌گویند که این سازمان بین‌المللی در حال مماشات با جمهوری اسلامی است.

چرا ثبت پرونده PS752 در دادگاه لاهه مهم است؟

«دیوان بین‌المللی دادگستری» که به «دادگاه لاهه» هم شناخته می‌شود، رکن حقوقی سازمان ملل متحد و محل طرح دعاوی بین‌المللی است.

 آرای دیوان بین‌المللی دادگستری برای دولت‌ها الزام‌آور است و دولت‌ها مکلف به اجرای آن هستند.

تاکنون چند بار پای جمهوری اسلامی به این دادگاه باز شده است.

در جریان ملی شدن نفت، انگلیس از جمهوری اسلامی بابت معاهدات نفتی به دادگاه لاهه شکایت کرد، اما شکایت انگلیس به جایی نرسید.

در ماجرای گروگان‌گیری در سفارت آمریکا، این بار از جهوری اسلامی به دادگاه لاهه شکایت شد که این دادگاه به نفع آمریکا رای داد.

در ماجرای حمله ناو جنگی آمریکا به هواپیمای مسافربری ایران‌ایر، این بار جمهوری اسلامی از آمریکا شکایت کرد که به دلیل پذیرش آمریکا برای پرداخت غرامت، این پرونده در دادگاه لاهه بسته شد.

یک بار هم جمهوری اسلامی در سال ۱۳۷۱ شمسی بابت حمله‌ آمریکایی‌ها به سکوهای نفتی به دادگاه لاهه شکایت کرد که آن دادگاه هم به نتیجه نرسید و مختومه اعلام شد.

همچنین امسال هم دادگاه بین‌المللی لاهه پس از درخواست جمهوری اسلامی برای آزاد کردن حدود دو میلیارد دلار دارایی‌ مسدود شده این کشور در آمریکا، اعلام کرد که صلاحیت رسیدگی به این پرونده را ندارد و آن هم مختومه اعلام شد.

حال با ثبت شکایت جدید از جمهوری اسلامی در دادگاه لاهه بابت سرنگونی هواپیمای اوکراینی، دوباره پای جمهوری اسلامی به این دادگاه جهانی باز خواهد شد.

با توجه به شواهد و اسناد متعدد، عمق فاجعه و بین‌المللی بودن پرونده، احتمال صدور حکم سنگین برای جمهوری اسلامی بسیار محتمل است.

در صورتی که جمهوری اسلامی در این پرونده محکوم شود، آنگاه احتمال صدور قطعنامه‌های جدید از سوی سازمان ملل وجود دارد. اعمال تحریم‌های هماهنگ جهانی و تعیین غرامت عادلانه برای کشته شدگان این پرواز، اقداماتی است که اجرایی شدنش بعد از رای نهایی دادگاه لاهه، چندان دور از انتظار نیست.

بیانیه انجمن خانواده‌های قربانیان پرواز PS752

پس از خبر ثبت شکایت از جمهوری اسلامی در دادگاه لاهه بابت سرنگونی هواپیمای مسافربری اوکراین، انجمن خانواده‌های قربانیان پرواز PS752 هم بیانیه‌ای صادر کردند.

در این بیانیه آمده است:

 «‏۴۲ ماه از سرنگون کردن یک هواپیمای مسافربری در آسمان تهران گذشت. ۱۷۷ نفر را کشتند، به پیکرشان بی‌احترامی کردند، چمدان‌شان را دزدیدند، سه روز دروغ گفتند و در نهایت در دادگاهی بی‌صلاحیت مردی بی نام و نشان را به جرم سهل‌انگاری و تمرد از دستور به ۱۰ سال زندان محکوم کردند.

اینک اما پرونده‌‌ی سرنگون کردن پرواز PS752 از سوی چهار دولت متضرر یعنی کانادا، اوکراین، بریتانیا و سوئد به مهم‌ترین مرجع قضایی دنیا یعنی دیوان بین‌المللی دادگستری ارجاع شده است. ما در انجمن خانواده‌ها کارزاری وسیع و طولانی را برای رسیدن به این خواسته طی کردیم. اکنون پرونده‌ی پرواز PS752 در هر دو دادگاه بین‌المللی موجود در دنیا مفتوح است. در دیوان بین‌المللی کیفری به طور مستقل شکایت کردیم و در دیوان بین‌المللی دادگستری با چهار کشور متضرر همراه هستیم.

ابتدا از تلاش شبانه‌روزی همه‌ کسانی که تا امروز با ما همراه بوده‌اند تشکر می‌کنیم. از دولت‌های متضرر و تیم حقوقی آن‌ها تشکر می‌کنیم که این مسیر را برای رسیدن به حقیقت و عدالت با جدیت دنبال می‌کنند. انجمن خانواده‌ها بارها اعلام کرده است که حقیقت و عدالت اصلی‌ترین ماموریت اوست. پس انتظار داریم در مسیر پیش‌رو «یافتن حقیقت و اجرای عدالت» هدف اصلی باشد.

‏همچنان بر خواسته‌های دیگرمان چون حمایت از پرونده‌ی دیوان بین‌المللی کیفری، باز شدن پرونده‌ی جنایی توسط پلیس فدرال، پیگیری پرونده‌ی جنایی در اوکراین و قرار دادن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در لیست گروه‌های تروریستی اصرار می‌ورزیم و امیدواریم این خواسته‌ها در اسرع وقت اجابت شوند.

‏انجمن خانواده‌ها یافتن حقیقت و اجرای عدالت را مهم‌ترین هدف می‌داند، چون هم به التیام زخم‌های جامعه به خصوص زخم‌های عمیق ایرانیان کمک خواهد کرد و همچنین باعث جلوگیری از تکرار چنین جنایاتی خواهد شد. ما معتقدیم هرگونه فشار بین‌المللی به جمهوری اسلامی که بیش از چهار دهه قتل و کشتار را در کارنامه‌ی خود دارد، در نهایت به سود جنبش دموکراسی‌خواهی در ایران تمام خواهد شد. ما این کارزار را به دادخواهی ۱۷۷ نفر پیش برده‌ایم، اما آن را یادآور هزاران هزار قربانی می‌دانیم. ما، عاملین و آمرینِ این جنایت سازمان‌یافته را نه فراموش می‌کنیم و نه می‌بخشیم.»

منابع:

منبع ۱

منبع ۲