درس‌های یک تئاتر ایرانی برای کبکی‌ها از نگاه یک رسانه‌ی مونترالی

به گزارش هفته، بیل براونشتاین، منتقد تئاتر، درباره‌ی این نمایش در «مونترال گزت» نوشته که هر چند نام این نمایش «انگلیسی» است و اشاره‌ای به کبک و مسائل زبانی این استان ندارد، ولی حول محور زبان می‌گردد و درس‌هایی برای کبکی‌ها دارد.

نمایشنامه‌ی ساناز طوسی روایتگر کلاس زبانی در کرج در سال ۲۰۰۹ است. چهار زبان‌آموز، هر یک با دلایل خاص خود، پا به این کلاس گذاشته‌اند و آموزگار آن‌ها نیز تجربه‌های خاص خودش را دارد.

در این کلاس است که شخصیت‌ها رو می‌شوند و روابط شکل می‌گیرند و رازها هم برملا می‌گردند. برخی از زبان‌آموزان موفق می‌شوند و برخی دیگر ناکام می‌مانند.

همه‌ی این چیزها رخ می‌دهد، ولی باز هم نمایشنامه‌ به لطف بیان ظریف طوسی و مشاهدات عمیقش از راه‌هایی که زبان به هویت، تجربه و احساس تعلق در جهان شکل می‌دهد، پیش‌بینی‌پذیر نیست. همچنین، بین دانش‌آموزان اصطکاکی است با این مضمون که آیا یادگیری یک زبان دیگر به معنای کنار گذاشتن زبان مادری‌شان، فارسی، است یا صرفا تمایل به ادامه‌ی تحصیل و ... .

منتقد مونترال گزت ادامه داده که واضح است در اینجا (کبک) و تقریبا در دیگر نقاط جهان، همانندی‌های خاصی در زمینه‌ی یادگیری زبان وجود دارد.

زمانی که لیزا روبین، مدیر اجرایی و هنری مرکز سگال، این نمایش را برای اولین بار در سال ۲۰۲۰ برنامه‌ریزی کرد، هنوز نخستین نمایش جهانی‌ این تئاتر در نیویورک روی صحنه نرفته بود. در این میان ولی کرونا آمد و نمایش این اثر در مرکز سگال به تعویق افتاد.

صرف نظر از این موضوع، روبین خوب می‌دانست که انتخاب این نمایش می‌تواند از سوی برخی در کبک، صرفا بر اساس عنوانش، اقدامی تحریک‌آمیز تلقی گردد.

روبین، پس از نمایش انگلیسی در مرکز سگال، گفت که آیا این عنوان در کبک فتنه‌انگیز است؟ صد در صد. بر این باورم که عنوان این نمایش، انگلیسی، بیش از هر جای دیگرِ این قاره در کبک تأثیرگذار است. این عنوان در اینجا معنای دیگری دارد، ولی حسم این است که این عنوان خود یک امتیاز است.

روبین خاطرنشان کرده که با این حال، عنوان دقیقا همان چیزی است که نمایش درباره‌‌ی آن است. چیزی که مرا درباره‌ی این کار جذب خودش کرد، تمرکز این نمایش بر فرهنگی بود که کمتر فرصت بازنمایی بر صحنه‌ی نمایش را می‌یابد. دوم، این ایده که زبان، هویت و مهاجرت به همه‌ی ما که در اینجا زندگی می‌کنیم، بسیار مرتبط است.

در فوریه، «انگلیسی» برنده‌ی جایزه‌ی معتبر ابی (Obie Award) به عنوان بهترین نمایش جدید آمریکایی که در خارج از برادوی در یک دوره دو ساله روی صحنه رفته است، شد.

پنج شخصیت اصلی این نمایش، معلم و چهار دانش‌آموزش، را همگی ایرانیان کانادایی بازی می‌کنند. چهار بازیگر زن روی صحنه هم حجاب دارند.

روبین می‌گوید که پس از اجراهای اخیر افرادی با پیشینه‌های مختلف را دیده که گفته‌اند با این نمایش ارتباط برقرار کرده‌اند.

او افزوده است که مردم، چه ایرانی و چه غیر ایرانی، خود را در داستان‌های این نمایش می‌یابند -خواه مسائل مهاجرتی مربوط به همگون‌سازی فرهنگی و تقلا برای تسلط بر زبان دیگر باشد، خواه تلاش برای حفظ اصالت خود.

روبین خاطرنشان می‌کند، وصله‌ای که به این نمایش نمی‌چسبد دفاع از انگلیسی‌زبان‌هاست. پیام این نمایش صبور بودن نسبت به انگلیسی‌زبان‌هایی است که سعی می‌کنند به فرانسه حرف بزنند و همچنین فرانسوی‌زبان‌هایی که تلاش دارند به انگلیسی صحبت کنند.

روبین در عین حال این امیدواری را دارد که این نمایش کلیشه‌های قدیمی را در هم شکند.

او می‌گوید که در بسیاری از نمایش‌هایی که خاورمیانه‌ای‌ها درش حضور دارند آنها تروریست یا بد معرفی می‌شوند. بنابراین جای خرسندی است که ببینیم این شخصیت‌ها در سطوحی متفاوت‌اند و مسائلی دارند مشابه ما.

در این نمایش بحثی از سیاست و مذهب در ایران نیست. با این حال،  آناهیتا دِه‌بُنه‌ای، کارگردان و طراح صحنه ایرانی-کانادایی انگلیسی، اشاره می‌کند که این نمایش بازتاب دقیقی از زندگی ایرانی در یک سطح را ارائه می‌دهد.

ده‌بنه‌ای زاده‌ی ایران است و در ۱۰ سالگی به تورنتو نقل مکان کرده است. او می‌گوید که بسیاری از ایرانیان به انگلیسی حرف می‌زنند و برای بسیاری انگلیسی نردبانی به جهان خارج است.

این نمایش بر ایرانی‌ها تأثیرگذار است و در عین حال همذات‌پنداری دیگر مهاجران را نیز با شخصیت‌های این نمایش برمی‌انگیزد. بنابراین این نمایش واقعا جهانی است و در عین حال برای ایرانیان خاص.

ده‌بنه‌ای می‌گوید که در کلاس هیچ اشاره‌ای به رژیمی که در همه جا هست وجود ندارد، چون این جا مانند جزیره‌ای است که به آنها اجازه‌ی رهایی می‌دهد. البته که باید در نظر داشت که این نمایش مدت‌ها پیش از قتل مهسا امینی نوشته و برنامه‌ریزی شده است. با این حال، حقیقت این است که ایران ۴۴ سال است که در خیزش است. این قیام‌ها پیوسته در این ۴۴ سال بوده، ولی این خیزش اخیر است که توجه رسانه‌ها و غرب را به خود جلب کرده و این امید برای تغییر را برانگیخته.

انگلیسی تا یکشنبه در مرکز سگال در  5170 Côte-Ste-Catherine Rd.  روی صحنه است. برای رزرو یا کسب اطلاعات بیشتر می‌توان به نشانی segalcentre.org رفت یا با شماره‌ی 514-739-7944 تماس گرفت.