ولایت باستانی ننگرهار (۱)

بخش ۱ از ۲

زایرین چینی فاهین و هیوان تسنگ در طی خط مسافرت خود از قلمرو (ناکی لوهو) گذشته‌اند که یکی از شهرهای عمده آن همان «ناگارهارا» است که هنوز به شکل (ننگرهار) موجود و علاقه هده و جلال‌آباد را دربر می‌گیرد.

هیوان تسنگ در یادداشت‌های خود بسیار مفصل از هده و گرد و نواح آن و چیزهای که در داخل شهرها بیرون در معابد دیده بحث نموده، او این علاقه را به نام (ناگار) یاد کرده و می‌نویسد: چهار طرف این علاقه را کوه‌های بلند و دشوار گذار گرفته. منطقه‌ای که حبوبات و دانه‌ی زیاد بار می‌دهد، هوای آن ملایم و باشنده‌گان آن دلاور، خوش خلق و نسبتآ متمول‌اند. دانایی را دوست دارند. معابد زیاد بودایی در آن جا وجود دارد. از روی بیانات فوق و تذکار سایر زایرین معلوم می‌شود که در ولایت ننگرهار شهرهای آباد و معروفی وجود داشت که منجمله بعضی آن از قبیل (هیلو)، نگار و ناکی. از خلال نگارشارت زایرین چینی هم معلوم می‌شود که از شهرهای نگار و هیلو پایتخت زمان‌های قدیم یاد شده. عقیده برین است که (نگار) قلعه مستحکمی بود که قرارگاه حکمرانی به شمار می‌رفت که از طرف پادشاه کاپیستا مقرر می‌شد.

در باب کلمه‌ی (نگر) یا (نگار) هم نظریاتی داده شده بعضی آن را محض (شهر) ترجمه کرده‌اند، بعضی در آن کلمه (نگ) یا (نک) می‌بینند که از ناگا سانسگریت برآمده و چندین معنی از قبیل آفتاب، مار، کوه و فیل دارد.

هی _ لو شهری است که همه آن را عبارت از هده‌ی موجود می‌دانند. (کنگهم) به این خیال است که این اسم از کلمه سانسکریت (هده) به معنی استخوان اشتقاق یافته و چون استخوان جمجمه بودا در یکی از استوپه‌های آن بود به این نام شهرت یافت. چنان‌چه در پشتو هنوز (هدوکه) به معنی استخوان است.

موقعیت جغرافیایی ولایت ننگرهار

ولایت ننگرهار در شرق کشور موقعیت دارد. مساحت آن ۷۹۱۶ کیلومتر مربع است. این ولایت با داشتن مشخصات تاریخی، آب و هوا، میوه جات، حاصلات و مناظر طبیعی توجه هم‌وطنان را به خود جلب کرده است. از سوی غرب با ولایت‌های کابل و لوگر، از طرف جنوب در منطقه سپین غر با ولایت پکتیا و خیبر پشتون خوا هم سرحد است. بخش شرقی و جنوب شرقی ننگرهار با خط دیورند هم سرحد است. سطح متوسط حرارت ننگرهار در فصل تابستان ۴۵ درجه سانتی گرید و در فصل زمستان تا درجه مثبت ۲ سانتی گرید می‌رسد.

این ولایت را سلسله کوه‌ها محاط کرده که در شمال سلسله فرعی کوهی هندوکش از کوتل پردم آغاز می‌شود و با دشت گمبیری منتهی می‌گردد. سلسله کوه سپین غر در جنوب، سلسله تور غر در غرب و به سوی شرق آن ولسوالی‌های کامه، گوشته، لعل‌پور و آن سلسله فرعی کوه هندوکش در منطقه مومند آن سوی خط دیورند که از دیوانه بابا نورستان شرقی و از کوتل دورا شرق آغاز می‌شود تا لوارگی ادامه دارد.

سپین غر یکی از مشهورترین کوه اقتصادی ننگرهار است که در جنوب ننگرهار موقعیت دارد. در ۸۴ کیلومتری شرق شهر پیشاور آغاز و به سوی غرب تا سرحدات ولایت لوگر امتداد یافته است. ولایت لوگر و منطقه تیراخیبر پشتون خوا توسط سپین غر از ننگرهار جدا می‌شود. طول این کوه ۱۸۰کیلومتر، سطح ارتفاع متوسط آن ۳۵۰۰متر و در اکثریت فصل‌های سال پربرف است. دامنه‌های سپین غر جنگلات خرم و سرسبز دارد. باندر، عبدالخیلو تنگی، مامند دره، کوت دره، دره جو، هسکه مینه، توره بوره  و ... از دره های مهم محسوب می‌شوند. هم‌چنان تورغر کوه دوم بزرگ ننگرهار است که در سوی جنوب ننگرهار واقع شده که از درونته آغاز و تا شرق کابل می‌رسد. طول آن ۱۵۰ کیلومتر قله بلند آن ۴۱۶۷ متر ارتفاع دارد. اما برعکس کوه سپین غر جنگلات ندارد.

ننگرهار بدون دریای سرخ رود دریاهای دیگر ندارد و آب دریای سرخ رود همواره جاری نیست. تنها در فصل بهار و گاه گاه آب‌های سیلابی دارد. سرخ رود از کوتل غوربند سرچشمه می‌گیرد به سوی شمال جریان دارد و در نزدیکی درونته با دریای کابل که آب آن از بند برق درونته می‌گذرد و کمی پایین‌تر یک‌جا می‌شود. از دریای کنر تنها زمین‌های آبی ولسوالی کوز کنر، کامه، گوشته و لعل پور آبیاری می‌شود.

ارزش اقتصادی ولایت ننگرهار

ننگرهار در امتداد راه ترانزیتی کابل-پیشاور موقعیت دارد که فاصله آن از تونل درونته تا خط فرضی توربند تورخم ۹۲ کیلومتر است. همین راه ترانزیتی باعث شده که امکانات کاریابی در ننگرهار به میان آید و بدین ترتیب در اقتصاد ولایت مشرقی سهم فعال گرفته است. تجارت در ننگرهار یکی از راه‌های مهم گذران زنده‌گی است. شماری از تجاران ننگرهار علاوه بر تجارت در کشور مصروف تجارت جهانی نیز استند. تجار بین‌المللی مال‌های تجاری توسط شرکت‌های خود از کشورهای مانند چین، جاپان، ازبکستان، ترکمنستان، هند، پاکستان و سایر کشورهای دیگر وارد می‌نمایند. تعداد هم‌چو تجاران کم است. تجار غله‌جات، حیوانات، چوب و هم‌چو مواد کوچک، قریه به قریه می‌روند، مواد تجاری خریده و آن را به شهرها انتقال می‌دهند. تجاران کوچک این ولایت مواد تجارتی خود را از ولایات دیگر کشور نیز خریداری می‌نمایند، بعدآ  آن را در بازارهای جلال آباد، کابل، مزارشریف، پیشاور و سایر شهرها به فروش می‌رسانند.

صنعت

ننگرهار محیط خوب برای صنعت صنایع دارد. زیرا که اقلیم آن در چهار فصل برای کار مساعد است و نسبت به مناطق دیگر کشور فاصله نزدیک با بندر تجارتی کراچی پاکستان دارد.

ولایت ننگرهار در ردیف ولایات درجه اول قرار دارد که مرکز اداری آن شهر جلال‌آباد است. جلال آباد نه تنها در سطح ننگرهار، بلکه در سطح چهار ولایت مشرقی کشور یک شهر بزرگ است که مردم مواد اولیه مورد نیاز زنده‌گی خود را از همین شهر خریداری می‌نمایند. در ولایت ننگرهار تعدادی از فابریکات بزرگ و کوچک وجود دارد که صدها جوان و زنان مصروف کار در آن است. درین ولایت یک فابریکه اسباب ارمونیه نیز وجود دارد که دیگ بخار و اسباب دیگر در آن ساخته می‌شود. هم چنان در ولسوالی سرخ رود ننگرهار چند فابریکه بزرگ و کوچک ریکشا فعالیت دارد. در این ولایت ده‌ها زن در یک فابریکه زر دوزی مصروف کار هستند. در این فابریکات یخن‌های مهره، لباس‌های افغانی و انواع دیگر یخن‌ها ساخته می‌شود. هم‌چنان یک فابریکه تولیدی کوچک نشایسته در شهر جلال آباد فعال است. یک فابریکه پکول و کتان در ولسوالی بهسود وجود دارد که ده‌ها تن در آن کار می‌کنند. هم‌چنان فابریکات کوچک دیگر نیز وجود دارد.

ولسوالی‌ها

ولایت ننگرهار ۲۲ ولسوالی دارد، ولسوالی سپین غر غیررسمی است. ننگرهار یکی از پنج شهر بزرگ افغانستان محسوب می‌شود و به اساس تراکم نفوس یک ولایت پرجمعیت است. ولسوالی‌های آن؛ اچین، پتی کوت، چپرهار، هسکه مینه، خیوه، خوگیانی، شیرزاد، پچیرآگام، حصارک، کوت، نازیان، غنی خیل، گوشته، مومندره، لعل پور، سرخ رود، دره نور، دوربابا، رودات، بهسود و کامه./ ادامه دارد.