هر کشوری روزهایی دارد که وحدت ملی می‌آورد. مردم ایران هم از روزگار باستان جشن‌های مختلفی داشتند که گرد هم جمع می‌شدند و نسبت به سنت‌های محلی و بومی خود آن روزها و گاه هفته‌ها را جشن می‌گرفتند بعدها چند جشن و عزای اسلامی هم به آن اضافه شد. پس‌ازآنقلاب ۱۳۵۷ وقتی یاران خمینی سلطه‌ی خود را در سراسر ایران مستحکم کردند می‌خواستند جشن‌های باستانی تعطیل کنند و حتا جشن و عزای اسلامی غیرشیعه‌ای را کم‌رنگ کنند. برای همین یکی از پروژه‌های‌شان جایگزینی سال‌روز پیروزی انقلابشان با عید نوروز بود. پروژه‌ای که از همان ابتدا محکوم به شکست بود اما بودجه‌های کلانی صرف این جایگزینی شد. دهه‌ای که از ۱۲ بهمن روز ورود روح‌الله خمینی به ایران تا ۲۲ بهمن روز پیروزی انقلاب بهمن را در برمی‌گرفت و به آن دهه‌ی فجر می‌گفتند که از همان ابتدا توسط مردم «دهه‌ی زجر» نامیده شد. مهم‌ترین رویدادهای هنری کشور را به این دهه منتقل کردند و یک «فجر» هم در انتهایش قرار دادند، ازجمله جشنواره فیلم فجر.
این دوره از جشنواره فیلم فجر در ۱۹ تیر با انتشار خبر فراخوان به‌طور رسمی آغاز به کار کرد و قصد این بود که سلطه‌ی خود را هر چه بیشتر بر صنعت سینما یک‌دست کنند برای همین فرد امنیتی به نام «مجتبی امینی» را به‌عنوان دبیر چهل و یکمین جشنواره فیلم فجر معرفی کردند. امینی که یکی از حمله‌کنندگان به سفارت انگلیس است و تنها اثر قابل‌توجهی که از او می‌شناسیم سریال تلویزیونی گاندو یک و دو است! این مجموعه تلویزیونی امنیتی در جنگ جناح‌های درون جمهوری اسلامی بود و حتا جلو پخش آن هم در مقطعی گرفته شد. انتخاب چنین شخصی برای جشنواره فجر که دست‌کم باید محل وحدت جناح‌های حکومتی باشد تنها نشانه‌ی دهن‌کجی به جناح مقابل می‌توانست قلمداد شود.
پس از خیزش انقلابی «زن، زندگی، آزادی» با رمز ژینا امینی تمام برنامه‌های چیده شد، با حضور انبوه مردم در خیابان‌ها و حمایت گسترده بخش وسیعی از سینماگران، و اهالی تئآتر، به‌ویژه زنان بازیگر، نقش بر آب شد. بازیگرانی مانند کتایون ریاحی، مریم بوبانی، آبان عسکری، هنگامه قاضیانی، ترانه علیدوستی و بسیاری دیگر که با قیچی کردن گیسوانشان یا انتشار عکس‌های بدون حجاب اسلامی‌شان همراهی با مردم را پذیرفتند و به زندان رفتند. حالا در این خیزش زنان، چندین مرد، بدون حضور هیچ زنی می‌خواهند جشنواره فیلم فجر را برگزار کنند.
دبیر چهل و یکمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر با معرفی اعضای هیئت انتخاب جشنواره چهل‌ویکم این آقایان را معرفی کرد: حبیب احمدزاده (نویسنده و کارگردان)، رضا پورحسین (استاد دانشگاه و مدیر فرهنگی)، روح‌الله سهرابی (نویسنده، کارگردان و مدیرکل اداره نظارت بر عرضه و نمایش آثار سینمایی)، محمدرضا شرف‌الدین (تهیه‌کننده)، پرویز شیخ طادی (نویسنده و کارگردان)، محمدرضا عباسیان (دبیر اسبق جشنواره بین‌المللی فیلم فجر و فیلم‌ساز) و محمدحسین نیرومند (مدیر فرهنگی و عضو شورای پروانه نمایش) پیرمردانی که هیچ‌کدام نامی در سینما ندارند می‌خواهند در میانه‌ی جنبش «زن، زندگی، آزادی» مردم را به سالن‌های سینما بکشند!
در چهل سالی که از جشنواره فیلم فجر می‌گذرد فرازوفرودهای زیادی را تجربه کرده است از جدا شدن بخش بین‌الملل آن و بردن آن به اردیبهشت‌ماه و بازگشتش دوباره به بهمن تا تنوع داوران و فیلم‌ها اما این دوره از جشنواره‌ی فیلم فجر یکی از بحرانی‌ترین جشنواره در طی از آغاز پیدایش این جشنواره تاکنون است. زیرا هم از طرف فیلم‌سازان هم از طرف مردم این جشنواره تحریم شده است. در هیچ دوره‌ی تاریخی این همه هنرمند و فیلم‌ساز و بازیگر برجسته به شکل‌های مختلف تحت‌فشار نبودند حالا چه با ممنوع‌الخروجی‌های غیرقانونی، که حتا با همین قانون بی‌قانونی خودشان هم غیرقانونی است، چه با زندان کردن و با وثیقه آزاد کردن بسیاری و چه با به‌بندکشیدن هنرمندان برجسته‌ای مانند محمد رسول‌اف و جعفر پناهی…
نخست با توپ پُر و زبان تهدید با این هنرمندان روبه‌رو شدند و سپس وقتی دیدند جشنواره‌ی فجرشان تعطیل شده است برای چاره‌جویی دست به اقداماتی زده‌اند؛ ازجمله آزادی برخی از هنرمندان سرشناس و برداشتن حکم اعدام حسین محمدی و مرخصی درمانی برای محمد رسول‌اف و حتا خبرهایی از تبرئه جعفر پناهی به گوش می‌رسد که ممکن است همین امروز و فردا اجرا شود.
اما همه‌ی این‌ها افاقه نکرد. چاره را در ادغام بخش‌های مختلف مسابقات جشنواره فجر دیدند، به‌ویژه بخش فیلم‌های اول و دوم را ادغام کردند در بخش مسابقه‌ی اصلی. زیرا یکی از راه‌های تحت‌فشار قرار دادن فیلم‌سازان برای حضور فیلم‌های‌شان در جشنواره، فیلم‌سازانی هستند که فیلم اول یا دوم خود را ساخته‌اند و معمولاً یا از فارابی کمک مالی گرفته‌اند و فارابی تهیه‌کننده محسوب می‌شود یا با زیر بار قرض بسیار رفتن، فیلم خود را ساخته‌اند و مجبور هستند اجازه نمایش فیلم‌شان را بدهند. برای رهایی از این وضعیت تلاش کردند فیلم را به جشنواره نرسانند که این روزها نیروهای امنیتی با تهدید و حتا حضور در دفاتر سینمایی و دخالت در تدوین فیلم‌ها می‌خواهند هر کاری کنند تا جشنواره‌شان لخت‌وعور نباشد.
هرچند هیچ فهرست رسمی هنوز ارائه نشده است درصورتی‌که کمتر از ده روز به آغاز جشنواره نمانده است اما چیزی که می‌دانیم این است که چند کارگردان شناخته شده در حال تولید فیلم هستند:
«ویلای ساحلی» ساخته‌ی کیانوش عیاری، «قیف» به کارگردانی محسن امیریوسفی، «پرونده باز است» به کارگردانی کیومرث پوراحمد، «پیر پسر» به کارگردانی اکتای براهنی، «پالایشگاه» به کارگردانی مهرداد خوشبخت، «عطرآلود» به کارگردانی هادی مقدم‌دوست، «کابل پلاک ۱۰» به کارگردانی نوید محمودی، «سووشون» به کارگردانی نرگس آبیار، «رکسانا» ساخته پرویز شهبازی از این میان احتمالاً تنها زورشان به نوید محمودی که افغانستانی است می‌رسد و حتا نرگس آبیار که کارگردانی حکومتی محسوب می‌شود را هم نمی‌توانند مجبور به حضور به جشنواره امسال کنند. فیلم دیگری که حضورش قطعی ست «غریب» ساخته محمدحسین لطیفی ست. این فیلم ساخته سازمان سینمای سپاه که «اوج» نامیده می‌شود است. «غریب» زندگی سردار پاسدار بروجردی یکی از سرکوب‌گران مردم کردستان است. او در ۲۵ کیلومتری جاده مهاباد به نقده، پس‌ازآن که به‌طرف ماشینش تیراندازی کردند و ماشین روی مین رفت با همراهانش کشته شد. کارگردان این فیلم محمدحسین لطیفی ست که قابل‌اعتنا نیست اما نکته تأسف باز این است که در این فیلم «بابک حمیدیان» در نقش بروجردی بازی می‌کند. حمیدیان بازیگر خوبی است اما متأسفانه حساسیتی برای بازی کردن در پروژه‌های سپاه پاسداران ندارد و احتمالاً این نقش را به او دادند زیر شباهت زیادی به بروجردی دارد.
«کت چرمی» به کارگردانی «حسین میرزامحمدی» یکی دیگر از فیلم‌هایی ست که حضورش احتمالاً قطعی ست. کامران حجازی تهیه‌کننده امنیتی‌سازش اهمیتی ندارد اما حضور «جواد عزتی» مهم است. جواد عزتی هم معیاری ندارد و در هر فیلمی بازی می‌کند و به راحتی با دست‌مزدهای بالا خود را ارزان می‌فروشد. اکنون مهم‌ترین کسانی که احتمال حضورشان در جشنواره‌ی فجر امسال می‌رود. محسن امیریوسفی با فیلم «قیف» و «کیانوش عیاری» با فیلم «ویلای ساحلی» است. این هر دو جزو بهترین کارگردانی‌هایی ست که در دوران جمهوری اسلامی ظهور کردند. امیریوسفی با همان فیلم اولش «خواب تلخ» نشان داد کارگردان بسیار خلاقی ست اما متأسفانه تیغ سانسور بر گردن فیلم مانند و پس از ده سال به‌صورت محدود پخش شد دو فیلم دیگر او نیز چنین شد بعید است تمام اعتباری که کسب کرده است خرج این حکومت بی‌اعتبار بکند. کیانوش عیاری نیز با «شبح کژدم» نشان داد که کارگردان بی‌بدیلی است. عیاری بیشترین توقیف‌ها را در جمهوری اسلامی داشته است و اگر قرار بود سازمان سینمایی که گفته بودند هر کس فیلم توقیفی دارد مجوز ساخت فیلم جدید به داده نمی‌شود اساساً مجوز ساخت «ویلای ساحلی» را نباید می‌گرفت زیرا فیلم «نیمکت» عیاری سال‌هاست که توقیف است. کیانوش عیاری ساخت «ویلای ساحلی» را پیش از خیزش انقلابی اخیر جلوی دوربین برد و چند روز بعد از قتل مهسا امینی، در گشت ارشاد، بیمار شد و پروژه برای مدتی متوقف شد ولی با وساطت عده‌ای عیاری دوباره سر فیلم‌برداری رفت و ممکن است اساساً فیلم به جشنواره فجر نرسد.
به‌هرحال اگر کار فیلم تمام شود احتمال این که «رضا رخشان» تهیه‌کننده «ویلای ساحلی» آن را به جشنواره بدهد زیاد است اما بعید است کیانوش عیاری یک عمر اعتبار هنری خود را خرج خرید آبرو برای نظامی کند که دیگر آبروی برایش نمانده است.
یکی از شگفتی‌های جشنواره‌ی امسال این است که بلیت‌فروشی‌شان بی‌نام است. ۴۵ هزار تومان باید پول پرداخت کنید بدون این که بدانید چه فیلمی را می‌خواهید ببینید! البته بعید است کسی پولی بابت دیدن فیلم‌های جشنواره بدهد و احتمالاً سالن‌های سینما کسانی را به خود خواهد دید که به آن‌ها لباس شخصی می‌گویند.
به‌هرحال ذات هنر با آزادی قرین است و هنر وابسته به قدرت سالبه‌ی به انتفاء موضوع ست و اگر چنین هنری هم متصور باشد دوام چندانی نمی‌آورد. هنرمند طبق تعریف با مردم است نه بر مردم.
پی‌نوشت: مقاله زیر چاپ بود که سرانجام یک هفته مانده به آغاز جشنواره فیلم فجر اسامی ۲۴ فیلم که شرکت کردنند منتشر شد و از پوستر رنگ‌وارنگ جشنواره رونمایی شد.
اسامی فیلم‌های راه‌یافته به بخش سودای سیمرغ عبارت‌اند از:
۱ - فیلم سینمایی «آن‌ها مرا دوست داشتند» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی محمدرضا رحمانی
۲ - فیلم سینمایی «آه سرد» به کارگردانی ناهید عزیزی و تهیه‌کنندگی سیدرضا محقق
۳ - فیلم سینمایی «اتاقک گلی» به کارگردانی محمد عسگری و تهیه‌کنندگی داود صبوری
۴ - فیلم سینمایی «استاد» به کارگردانی سید عماد حسینی و تهیه‌کنندگی بهروز افخمی
۵ - فیلم سینمایی «بعد از رفتن» به کارگردانی رضا نجاتی و تهیه‌کنندگی محمود بابایی
۶ - فیلم سینمایی «بچه زرنگ» به کارگردانی هادی محمدیان، بهنود نکویی، محمدجواد جنتی و تهیه‌کنندگی حامد جعفری
۷ - فیلم سینمایی «پرونده باز است» به کارگردانی کیومرث پوراحمد و تهیه‌کنندگی علی قائم‌مقامی
۸ - فیلم سینمایی «جنگل پرتقال» به کارگردانی آرمان خوانساریان و تهیه‌کنندگی رسول صدرعاملی
۹ - فیلم سینمایی «چرا گریه نمی‌کنی؟» به کارگردانی علیرضا معتمدی و تهیه‌کنندگی سیدرضا محقق
۱۰ - فیلم سینمایی «در آغوش درخت» به کارگردانی بابک خواجه‌پاشا و تهیه‌کنندگی محمدرضا مصباح
۱۱ - فیلم سینمایی «روایت ناتمام سیما» به کارگردانی علیرضا صمدی و تهیه‌کنندگی مجیدرضا بالا
۱۲ - فیلم سینمایی «سرهنگ ثریا» به کارگردانی لیلی عاج و تهیه‌کنندگی جلیل شعبانی
۱۳ - فیلم سینمایی «سینما متروپل» به کارگردانی محمدعلی باشه آهنگر و تهیه‌کنندگی سید حامد حسینی
۱۴ - فیلم سینمایی «شماره ده» به کارگردانی حمید زرگرنژاد و تهیه‌کنندگی ابراهیم اصغری
۱۵ - فیلم سینمایی «عطر آلود» به کارگردانی هادی مقدم‌دوست و تهیه‌کنندگی یوسف منصوری
۱۶ - فیلم سینمایی «غریب» به کارگردانی محمدحسین لطیفی و تهیه‌کنندگی حامد عنقا
۱۷ - فیلم سینمایی «کت چرمی» به کارگردانی حسین میرزامحمدی و تهیه‌کنندگی کامران حجازی
۱۸ - فیلم سینمایی «کاپیتان» به کارگردانی محمد حمزه‌ای و تهیه‌کنندگی سیدصابر امامی
۱۹ - فیلم سینمایی «گل‌های باوارده» به کارگردانی مهرداد خوشبخت و تهیه‌کنندگی سعید سعدی
۲۰ - فیلم سینمایی «وابل» به کارگردانی تورج اصلانی و تهیه‌کنندگی سپهر سیفی
۲۱ - فیلم سینمایی «های پاور» به کارگردانی هادی محمدپور و تهیه‌کنندگی مهدی عظیمی و اباذر جوکار
۲۲ - فیلم سینمایی «هفت بهار نارنج» به کارگردانی فرشاد گل سفیدی و تهیه‌کنندگی محمد کمالی‌پور
۲۳ - فیلم سینمایی «هوک» به کارگردانی حسین ریگی و تهیه‌کنندگی علی آشتیانی‌پور
۲۴ - فیلم سینمایی «یادگار جنوب» به کارگردانی پدرام دوماری و حسین امیری و تهیه‌کنندگی مجتبی رشوند
تقریباً تمام پیش‌بینی‌ها درست از آب درآمد. کلی فیلم اولی هستند و اکثر فیلم‌های غیرحکومتی بدون رضایت کارگردان در جشنواره حضور دارند و تا این لحظه کیومرث پوراحمد به‌طور رسمی اعلام کرده است او فیلم را به جشنواره نفرستاده و تهیه‌کننده‌ی «پرونده باز است» مبادرت به این کار کرده است. خانم هانیه توسلی هم که در فیلم «چرا گریه نمی‌کنی؟» به کارگردانی علیرضا معتمدی بازی کرده است گفته در این چهارماه درحال گریه کردن بوده… ضمناً خانم ناهید عزیزی کارگردان «آه سرد» هیچ نسبت سببی و نسبی با بنده ندارد!
تا این مقاله چاپ و نشر پیدا کند احتمالا چند نفر دیگر اعلام کنند که از ارسال فیلم‌شان راضی نیستند، باید ببینیم.
ارسال نظرات