درامی ورزشی در ستایش اراده و پشتکار

ابتدا باید بگویم «شاه ریچارد» را یک فیلم معمولی با استانداردهای بالای صنعت سینمای هالیوود می‌دانم که نه درخشان و نه ماندگار است و محتوای آن بر فرم و ساختارش غالب است. ملودرام‌های ورزشی در تاریخ سینما همواره جذابیت‌های خاصی داشتند به‌ویژه آنکه در ارتباط با ورزش‌های محبوب و پرطرف‌داری مثل فوتبال، بسکتبال، کشتی و مشت‌زنی و به‌ویژه ورزش‌های رزمی بودند. گاهی زندگینامه قهرمانان دنیای ورزش به‌ویژه با حضور خودشان در فیلم با استقبال زیاد و فروش بالا در گیشه مواجه بوده است. اما ورزش تنیس از رشته‌هایی بوده که کمتر در سینما به آن پرداخته شده است و رینالدو مارکوس گرین کارگردان فیلم به سراغ سوژه‌ای بر اساس یک داستان واقعی رفته اگرچه در عنوان‌بندی به آن اشاره‌ای نکرده است. ریچارد ویلیامز شخصیت اصلی فیلم با بازی اثرگذار ویل اسمیت خاطرات واقعی زندگی‌اش را در کتابی با عنوان {سیاه‌وسفید: شیوه‌ای که من آن را می‌بینم} در سال ۲۰۱۴ منتشر کرد. او در این کتاب از دوران سخت و مشقت‌باری می‌گوید که به‌عنوان یک سیاه‌پوست در جامعه غالب سفید پوستان در دوران تبعیض نژادی مورد خشونت و تحقیر بوده و دائم نیز با بزه‌کارها و خلاف‌کارهای سیاه‌پوست محله‌شان درگیری داشته است. فیلم‌ساز با تحقیق و مطالعه اسناد و مدارک و تماشای فیلم‌های مختلف در ارتباط با این شخصیت و خانواده‌اش گویا سفارش فیلم‌نامه‌ای را بر اساس جمع‌آوری این اطلاعات داده است و لزوماً بر اساس کتاب خاطرات ریچارد این فیلم‌نامه نوشته نشده است.

فیلم با پی رنگ اراده و سخت‌کوشی یک پدر برای رشد و پیشرفت فرزندانش مضامین اخلاقی پررنگی را نیز در بستر داستان شکل می‌دهد. ریچارد سه دخترخوانده از ازدواج قبلی همسر کنونی‌اش (برندی) دارد و دو دختر به نام‌های ونوس و سرنا که بعد از ازدواجشان به دنیا آمده‌اند و برای بسیاری از بینندگان این موضوع مبهم مانده است و شاید این سؤال را برای خیلی‌ها به وجود آورده که چرا ریچارد فقط روی دو دختر خودش این‌همه توان و سرمایه‌گذاری کرده و به آن سه دیگر توجهی نشان نداده است. این نکته در فیلم روشن نیست و حداقل اشاره‌ای به آن نشده است.

ریچارد به‌عنوان نگهبان در یک شرکت شاغل است و همسرش برندی نیز پرستار یک بیمارستان است. آن‌ها با سخت‌کوشی علاوه بر وظایف روزمره به‌عنوان والدین شخصاً در آموزش سرنا و ونوس در تمرینات تنیس همچون مربیان حرفه‌ای کوشا هستند.

آنچه برای ریچارد جدای از سودای قهرمانی دو دخترش در سطح جهان مهم است تربیت اخلاقی و رفتاری آن‌هاست. او یک پدر منضبط با اصول اخلاقی استوار است که این اصول را به‌هیچ‌وجه قربانی اهداف حرفه‌ای فرزندانش نمی‌کند. برای مثال وقتی دخترانش پس از غلبه بر حریفانشان در یک مسابقه شروع به تمسخر بازنده داشتند با پرخاش و جدیت تمام به آن‌ها درس تواضع و افتادگی می‌دهد. حتی وقتی با تلاش و ممارست دختران با پیشنهاد خوبی از سوی یکی از مربیان برجسته تنیس برای ثبت‌نام در لیگ نوجوانان تنیس می‌شوند ریچارد موافقت نمی‌کند چون نگران این است که آن‌ها در فشار قرار بگیرند و از آن‌ها در سن کم سوءاستفاده شود.

با مطرح‌شدن موضوع نژادپرستی در جامعه آمریکا در سال‌های اخیر و اوج آن پس از کشته‌شدن یک سیاه‌پوست در اثر خشونت پلیس آمریکا، ساخت فیلم‌های سینمایی با این دست‌مایه نیز پررنگ شد و بیشتر فیلم‌ها فقط به‌خاطرداشتن چنین مضمونی بدون داشتن امتیازات هنری و کیفیت ساختاری در سطح جهانی مطرح شده و جوایزی هم دریافت کردند. در فیلم «شاه ریچارد» نیز اگرچه سکانس‌های کتک خوردن یک سیاه‌پوست در صفحه تلویزیون در خانه ریچارد و یا حمله پلیس‌های سفیدپوست و دستگیری سیاه‌پوستان کمی تحمیلی به نظر می‌رسد اما آنچه پرداختن به این موضوع را از دیگر فیلم‌هایی با چنین مضمونی متمایز می‌کند پرداختن به درگیری سیاه‌پوستان با خود سیاه‌پوست‌هاست. سکانس‌های آزار و اذیت ریچارد و دخترهایش توسط جوانان یک گنگ سیاه‌پوست که با خشونت و کتک خوردن ریچارد نیز همراه است گواه این موضوع است.

ریچارد برای تحقق آرزوهایش درسی از اراده، تلاش و پشتکار به بیننده می‌دهد. مردی که هر بار که با دخترانش برای تمرین به زمین تنیس می‌روند از آن‌ها می‌خواهد تا پندی را که روی یک مقوا نوشته شده را بر دیوار زمین تنیس نصب کنند تا همیشه جلوی چشمشان باشد. بر روی مقوا نوشته است: (اگر در برنامه‌ریزی شکست بخوری برای شکست برنامه‌ریزی کردی.)

ریچارد و دو دختر تنیس‌بازش در جامعه سفیدپوست مرفهی که نگاه تحقیرآمیزی به طبقه آن‌ها دارند ثابت می‌کنند وقتی اراده، نظم، پشتکار و تلاش برای رسیدن به هدف وجود داشته باشد پیروزی حتمی است. فیلم شباهت‌هایی از لحاظ تم و موضوع به فیلم هندی به نام دنگل ۲۰۱۶ {dangal} دارد. فیلمی در باره یک کشتی‌گیر شکست‌خورده که تصمیم می‌گیرد دو دختر نوجوانش را در یک جامعه سنتی با فشارهای اجتماعی دو کشتی‌گیر حرفه‌ای به بار بیاورد و در این مسیر موفق می‌شود.

فیلم جدای از برخی ضعف‌ها از فیلمنامه نسبتاً خوبی برخوردار است. ویل اسمیت پس از بازی درخشانش در فیلم اسکاری {در جستجوی خوشبختی} در نقش یک بی‌خانمان که با عزمی راسخ به یکی از فروشندگان موفق شرکت بیمه تبدیل شد در فیلم شاه ریچارد یک‌بار دیگر توانایی‌هایش را در بازیگری ثابت کرد و نامزد بهترین بازیگر نقش اول در جوایز اسکار ۲۰۲۲ نیز شده است.

شاه ریچارد فیلمی است که جدای از کاستی‌هایش فیلم قابل‌تعمقی از لحاظ مضمون و روایت است و باتوجه‌به هوشمندی فیلمنامه‌نویس و کارگردان در خلق اثری با موضوع روز در جامعه جهانی و به‌ویژه آمریکا از شانس زیادی برای کسب حداقل یک جایزه را دارد. اگرچه در حال حاضر فیلم در شش رشته نامزد اسکار ماست.

درباره کارگردان:

رینالدو مارکوس گرین متولد نیویورک و فارغ‌التحصیل رشته هنر از دانشگاه نیویورک است. او مدتی در حوزه ورزشی فعالیت داشت و فوق‌لیسانس خود را نیز در رشته تعلیم‌وتربیت دریافت کرد. او در زمان قبل و مدتی هم بعد از بحران رکود اقتصادی در آمریکا در بخش اقتصادی و بیمه شرکت وال‌استریت مشغول به کار بود. گرین پس از ساخت دو فیلم کوتاه به نام‌های ماشین سنگی (۲۰۱۴) و توقف (۲۰۱۵) اولین فیلم بلند حرفه‌ای‌اش را با نام «هیولا و من» در سال ۲۰۱۸ کارگردانی کرد. «جو بل» در سال ۲۰۲۰ آخرین فیلم او قبل از ساخت «شاه ریچارد» است.