سؤال‌های بالا، درحالی‌که جنبشِ «زن، زندگی، آزادی» در ایران بازتابی جهانی داشته است، بسیار مطرح می‌شود اما واقعیت این است که در این سه سال که از تصویب قانون ۲۱ کبک می‌گذرد؛ بارها وضعیت زنان در نظام جمهوری اسلامی به خاطر اجباری بودن حجاب، مورد مقایسه با وضعیت زنان مسلمان کبک قرار گرفته است. زنانی که اگر خواهان حفظ حجاب باشند؛ اشتغال در بسیاری از جایگاه‌های رسمی را در ارگان‌های دولتی و قضایی از دست می‌دهند.
در این زمینه رسانه‌های کانادایی گزارش‌های زیادی را از دیدگاه‌های مختلفی مطرح و کار کرده‌اند، خصوصاً که فرانسوا لوگو نخست‌وزیر کبک و مارتینه بایرن وزیر وضعیت زنان در استان کبک هر دو از حق آزادی انتخاب زنان ایرانی حمایت کرده و خانم بایرن؛ خواسته امروز زنان ایرانی را به‌نوعی دستیابی به قانون ۲۱ خاص خودشان توصیف کرده است.
***
«لایحه ۲۱ کبک» در سال ۲۰۱۹ در راستای حفظ لائیسیته و سکولاریسم به تصویب رسید و بر اساس آن کارکنان دولت در حین کار از پوشیدن نمادهای مذهبی مانند حجاب اسلامی، کیپا (کلاه یهودی‌ها)، صلیب مسیحیان، عمامه (سیک‌های هندی) و… منع شدند.
این لایحه در بدیهی‌ترین حالت می‌توانست اشتغال زنان مسلمانی را که حجاب (نماد مذهبی) داشتند؛ مختل کند. به‌طور مثال سال گذشته یک خانم معلم به نام فاطمه انواری- که گفته می‌شد ایرانی است- به دلیل داشتن حجاب از کار کردن در مدرسه ابتدایی چلسی در استان کبک؛ برکنار و مجبور به استعفا شد. در همان زمان «فرانسوا لوگو» نخست‌وزیر کبک در واکنش به این خبر؛ هیئت‌مدیره مدرسه را مسئول دانست و گفت: «آن‌ها نباید معلمی را استخدام می‌کردند که حجاب دارد؛ چراکه قانون سکولاریسم استان؛ از ژوئن ۲۰۱۹ در حال اجراست و باید به آن احترام گذاشته شود.»
اخراج فاطمه انواری، موجب اعتراض دانش آموزان و پدران و مادران آن‌ها شد اما چیزی تغییر نکرد و در نهایت سی.تی.وی نیوز خبر داد که این معلمِ با حجاب در همان مدرسه است اما به شغل دیگری مشغول شده.
امسال و درست نزدیک به یک سال بعدازاین اتفاق (دسامبر سال گذشته فاطمه انواری از کار اخراج شد) خانم مارتینه بایرنmartine biron عضو National Assembly of Quebec و وزیر وضعیت زنان در استان کبک؛ در حمایت از زنان در ایران اعلام کرد: «زنان ایرانی امیدوار هستند که بتوانند لایحه ۲۱ خودشان را داشته باشند.»
«تولا دریمونیس» نویسنده، سردبیر و تحلیل‌گر در سایت cultmtl گزارش بسیار مفصلی با محوریت صحبت بایرن نوشته است.
او با اشاره به این مطلب که زنان مسلمان کبک در حال نبرد قانونی علیه قوانین سکولاریسم دولت و تأثیرات تبعیض‌آمیز آن بر زندگی‌شان هستند؛ بیانیه بایرون را به دلیل نادیده انگاشتن خواست زنان مسلمان کبکی؛ اسفناک می‌داند و می‌نویسد: «اینکه یک مبارزه حقوق بشری را که درجایی دیگر اتفاق می‌افتد، به تصرف درآورید و آن را مشابه عملکرد دولت و قوانین خودتان بسازید درحالی‌که هم‌زمان در حال نادیده گرفتن و تضعیف زنان مسلمان کبک؛ توسط قانون هستید؛ صراحتاً نشان می‌دهد که شما گوش‌تان را بر حرف مردم خود بسته‌اید. شما نمی‌توانید از مصیبت و رنج زنان ایرانی با تظاهر به اینکه از حقوق زنان دفاع می‌کنید؛ استفاده کنید و درعین‌حال زنانی را که در کشور خودتان برای حقوق‌شان می‌جنگند نادیده بگیرید.»
این روزنامه‌نگار، خواستِ زنان ایرانی را؛ «آزادی انتخاب» می‌داند و در ادامه می‌آورد: «زنان ایرانی می‌جنگند و جان خود را به خطر می‌اندازند تا کنترلِ بدن، زندگی و آزادی انتخاب‌شان را به دست بیاوردند و این دقیقاً همان چیزی است که زنان مسلمان در کبک برای آن می‌جنگند.»
وزیر وضعیت زنان در استان کبک؛ در حمایت از زنان ایرانی، آن‌ها را امیدوار به بدست آوردن قانون۲۱ خودشان توصیف کرد
- فرصت‌طلبی سیاسی، فمینیسم سفید یا قربانیان شست‌وشوی مغزی؟
در بخش دیگری از همین گزارش با فردی به نام «زینب دیاب» هم صحبت شده است. او دانشجوی دکترای دانشگاه مونترال، محجبه و در حال مطالعه سکولاریسم، اسلام هراسی و تأثیرات لایحه ۲۱ در کبک است. زینب چندی پیش در رویدادی به نام «ایمان و فمینیسم، حقوق زنان مسلمان در کبک» که توسط انجمن دانشجویان حقوق مک گیل برنامه‌ریزی‌شده بود؛ سخنرانی داشت.
او اظهارات وزیر بایرون را، اپورتونیسم (فرصت‌طلبی) سیاسی دانسته و گفته بود: «زنان مسلمان کبک در برابر سیستم ظالمانه مندرج در قانون سکولاریسم کبک مقاومت می‌کنند، همان‌طور که زنان ایرانی در حال مقاومت در برابر نظام سیاسی خود هستند. وضعیت کبک، از این زاویه، بهتر از ایران نیست چراکه آن کشور نوع لباس پوشیدن را به زنان تحمیل می‌کند و اختیار پوشش را از آن‌ها می‌گیرد.»
او که به‌طور مشخص در زمینه مطالعات مذهبی؛ تحصیل و تحقیق می‌کند؛ این برخورد دوگانه را «فمینیسم سفید» می‌داند و می‌گوید: «فمینیسم سفید؛ حامی حذف اختیار زنان مسلمان است با این فرض که آن‌ها قربانیان شست‌وشوی مغزیِ تلقینات مذهبی هستند، نمی‌توانند درباره حجاب تصمیم بگیرند، و به‌شدت نیاز به «نجات» دارند. به همین علت فمینیسم سفید اغلب سیاست‌هایی را ایجاد و یا از آن‌ها حمایت می‌کند که عاملیت زنان مسلمان را از بین ببرد.»
فمینیسم سفید؛ مبارزات زنان رنگین‌پوست را نادیده می‌گیرد و به گفته منتقدانی که این نام را به آن‌ها داده‌اند؛ ایده‌های فمینیست‌های غیر سفیدپوست را سرکوب می‌کنند.
«تولا دریمونیس» هم قانون ۲۱ کبک را ظالمانه و موجب پیامدهای بی‌رحمانه‌ای می‌داند که البته کسانی که طرفدار سکولاریسم و حقوق زنان (در همین طرز تفکر) هستند؛ آن را نمی‌بینند. پیامدهایی که حتی توسط مراجع قانونی؛ مانند مارک آندره بلانچارد، قاضی دادگاه عالی کبک هم دیده شده بود اما اثری در دادن رأی به آن نداشت.
او می‌نویسد: «بیش از سه سال از تصویب این لایحه می‌گذرد و شواهد زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد زنان - به‌ویژه زنان مسلمان - به‌شدت تحت تأثیر این قانون قرار می‌گیرند؛ به حقوق‌شان لطمه وارد می‌شود و آن‌ها را از مشارکت کامل در جامعه کبک محروم می‌کند. بعدازاین قانون، نتایج یک نظرسنجی نشان داد که ۷۸ درصد از زنان مسلمان کبک دیگر احساس نمی‌کردند که به‌عنوان یک کبکی پذیرفته شده‌اند. دو سوم از زنان مسلمان هم گفتند که قربانی و یا شاهد برخوردهای نفرت پراکنانه بوده‌اند. همچنین ۸۳ درصد از زنان مسلمان در این بررسی؛ عنوان کردند که از زمان تصویب لایحه ۲۱ نسبت به آینده فرزندانشان دچار بدبینی شده‌اند.»
تولا دریمونیس که خودش را یک فمینیست می‌داند؛ از اینکه دولت لوگو و خانم بایرن از زنان ایرانی دفاع می‌کنند ابراز خوشحالی می‌کند و می‌نویسد: «عالی است! خوشحالم که از آن‌ها حمایت می‌کنند؛ اصلاً من کسی به‌غیراز آخوندها و حکومت ایران نمی‌شناسم که از آرمان زنان ایرانی حمایت نکند. اما حمایت از زنان شجاع در ایران که با تک‌تک سلول‌های بدن‌شان با حکومت دینیِ ظالمانه مبارزه می‌کنند و هدفشان به دست گرفتن سرنوشت خودشان است، کار سختی نیست. اما – موضوع مهم‌تر این است که- بتوانیم به اراده آزاد و حق انتخاب برای بدن و زندگی زنان که اصلِ فمینیسم است؛ گوش دهیم. انتخاب و خواستی که ممکن است شما آن را کاملاً درک نکنید یا با آن موافق نباشید. اگر از بیرون«به شجاعت زنان ایرانی که علیرغم سرکوب پلیس، به مبارزه برای حقوق خود ادامه می‌دهند، درود می‌فرستید، باید نسبت به شجاعت زنانی که در اینجا-کبک- برای حق زندگی و کار بدون محدودیت توسط دولت مبارزه می‌کنند هم؛ چنین واکنشی داشته باشید.»
این روزنامه‌نگار کانادایی، زنان ایرانی را خواستار قانونی نمی‌داند که به آن‌ها تحمیل کند با بدن خود چه کنند و یا چه نکنند و می‌نویسند: «زنان ایرانی آزادی انتخاب می‌خواهند. آن‌ها در برابر حکومتی می‌ایستند که مدعی است می‌داند چه چیزی برای زنان بهتر است و می‌خواهد قوانین‌اش را به جامعه دیکته کند.»
او قانون لایسیته کبک را مشابه قانون و رفتار جمهوری اسلامی و آخوندها با زنان ایرانی می‌داند و ادامه می‌دهد: «آخوندهایی که به زنان ایرانی دیکته می‌کنند که حجاب داشته باشند، چه فرقی با حکومتی دارند که به زنان مسلمان دیکته می‌کند که نمی‌توانند حجاب داشته باشند؟ حق آزادی انتخاب در هر دو این سناریوها کجاست؟!»
خانم تولا دریمونیس که پنجاه‌وشش سال دارد و درباره سیاست، عدالت اجتماعی؛ مسائل زنان برای نشریات کانادایی و بین‌المللی در این سال‌ها قلم‌زده و همچنین مدیر سابق بخش خبر TC Media Books (گروه انتشارات کتاب‌های آموزشی فرانسوی‌زبان) بوده است؛ در پایان گزارش خود بازهم گریزی به مقایسه وضعیت زنان ایرانی و زنان مسلمان کبکی می‌زند و می‌نویسد: «شنیده‌ام برخی عنوان می‌کنند که زنان کبکی به خاطر انتخاب‌شان برای پوشیدن حجاب کشته نمی‌شوند؛ اما این نگاه اشتباه است زیرا برای‌اینکه مورد ظلم قرار بگیرید لازم نیست تهدید شوید، کشته شوید، کتک بخورید یا زندانی شوید. گاهی اوقات، تنها چیزی که لازم است یک عمل یا آیین‌نامه است که فوراً شما را به شهروند درجه دو تبدیل می‌کند.»
تولا در پایان این وضعیت را بسیار تمسخرآمیز می‌داند که یک وزیر حقوق زنان فکر کند؛ زنان ایرانی می‌خواهند یک قانون ظالمانه را با قانون ظالمانه دیگری معاوضه کنند!
- موهای خود را بپوشانید یا نپوشانید؟
«موهای خود را بپوشانید؛ موهای خود را نپوشانید؛ آزادی حق انتخاب»، تیترِ مطلبی است که ایهاب لطیف برای Suburban-مطرح‌ترین هفته‌نامه انگلیسی‌زبان استان کبک- نوشته است.
ایهاب لُطَیِف، در قاهره متولد شد و سال ۱۹۸۹ به مونترال مهاجرت کرده است. او مدرک مهندسی برق دارد و از سال ۱۹۹۹ در دانشگاه مک گیل به‌عنوان مدیر فناوری اطلاعات کار می‌کند اما مقاله‌نویس، شاعر، عکاس و نمایشنامه‌نویس هم هست.
لُطَیِف، در مقاله خود با این توضیح که فرانسوآ لوگو، رهبر حزب «ائتلاف آینده کبک» بلافاصله پس از تشکیل دولت در سال ۲۰۱۸؛ لایحه ۲۱ (در حال حاضر قانون ۲۱) را ارائه و بسیاری از زنان مسلمان را از پوشیدن حجاب اسلامی- در موقعیت کار دولتی- منع کرده است از حمایت این قانون توسط تعداد قابل‌توجهی از کبکی‌ها اظهار تأسف می‌کند و می‌نویسد: «باعث تعجب من است که چگونه می‌توان از آزادی پوشش زنان در ایران حمایت کرد و هم‌زمان چنین حقی را از زنان کبکی گرفت که با از دست دادن شغل؛ توانایی خود را در گذاشتن نان بر سر سفره خانواده از دست می‌دهند.»
او که بنیان‌گذار گروه Non à la loi 21 (نه به قانون ۲۱) است؛ خود را از اساس، مخالف با قوانینی می‌داند که زنان را مجبور به پوشاندن موهای خود می‌کنند و می‌گوید: «من کاری به عواقب این قوانین ندارم و به‌شدت آن را محکوم می‌کنم چراکه اصل بر آزادی انتخاب است و هرکسی باید حق انتخاب نحوه پوشش خود را داشته باشد و باید از این حق محافظت شود؛ (همان‌طور که در منشور حقوق و آزادی‌های کبک قبل از تغییر آن توسط CAQ عنوان شده است.) اما فهم آن دشوار است که چطور جامعه کبک از حق زنان در ایران برای پوشیدن آنچه می‌خواهند حمایت می‌کند، اما محدود کردن چنین حقی را به‌صورت محلی می‌پذیرد!»
ایهاب لُطَیِف، بسیاری از کبکی‌هایی را که از قانون ۲۱ حمایت می‌کنند، لزوماً خواستار اجرای آن نمی‌داند و عنوان می‌کند: «طبق یک نظرسنجی توسط انجمن مطالعات کانادا؛ تنها ۴۰ درصد از شرکت‌کنندگان معتقد بودند که یک کارمند دولتی که از قانون۲۱ پیروی نمی‌کند باید شغل خود را از دست بدهد. من امیدوارم که در آینده نزدیک، اکثریت کبکی‌ها آنچه را که میشل لبلان، رئیس اتاق بازرگانی مونترال دید؛ ببینند هنگامی که گفت: «ما به بدن‌های جدید، مغزهای جدید و دست‌های جدید نیاز داریم و کبک نباید مانع مهاجرت افراد با شرایط مختلف شود.»
- حجاب به عنوان نماد تبعیض جنسیتی
همان‌طور که ابتدای مطلب اشاره کردیم؛ مقایسه قانون ۲۱ کبک و حجاب اجباری برای زنان در ایران؛ پیشینه‌ای قدیمی‌تر از خیزش مردم ایران با شعار «زن، زندگی، آزادی» دارد. سایت سی‌بی‌سی در سال ۲۰۱۹ مطلبی با عنوان «ممنوعیت نمادهای مذهبی کبک؛ مورد استقبال برخی از کسانی قرار گرفت که کشورهای مسلمان را پشت سر گذاشتند» منتشر کرد که در خلال آن با چند ایرانی مهاجر درباره وضعیت زنان و حجاب اجباری صحبت و نظر آن‌ها را درباره قانون ۲۱ هم پرسیده بود.
شاپرک شجری‌زاده یکی از کسانی بود که سی‌بی‌سی با آن‌ها مصاحبه کرده بود. شاپرک سال ۲۰۱۸ از جمله کسانی بود که با نام دختران انقلاب شناخته می‌شدند. آن‌ها با ایستادن بر سکو و یا جعبه‌تقسیم مخابرات و بر چوب کردن شال سفید به حجاب اجباری اعتراض می‌کردند.
شاپرک هم مانند دیگر دختران انقلاب دستگیر شد. یک هفته را در زندان قرچک ورامین بازداشت بود و بعد از اعتصاب غذا به قید وثیقه آزاد و با پسرش به‌طور غیرقانونی از ایران خارج و به ترکیه رفت. او اعلام کرد دادگاه برای او حکم سنگین ۲ سال زندان تعزیری و ۱۸ سال تعلیقی را صادر کرده است.
شجری‌زاده که همراه پسرش در کانادا زندگی می‌کند؛ از قانون منع حجاب برای زنان بزرگ‌سال حمایت نمی‌کند و به‌جای آن خواستار تلاش بیشتر برای آموزش مردم در مورد نقش «حجاب» به‌عنوان «نماد سرکوب» است. او در دانشگاه مک‌گیل طی سخنرانی که در حضور دانشجویان و مهاجران ایرانی داشت؛ گفت: «من قانون ۲۱ را دنبال می‌کنم و به نظرم دولت می‌تواند عملکرد بهتری از مجبور کردن مردم داشته باشد. اما درعین‌حال، به‌عنوان زنی که در یک جامعه مسلمان بزرگ شده‌ام، می‌دانم که حجاب نماد تبعیض جنسیتی است. من نمی‌توانم به زنان بالغ بگویم چه چیزی می‌توانند بپوشند و چه چیزی نمی‌توانند بپوشند، اما در مورد افرادی که زیر سن قانونی و در خانواده‌های مسلمان هستند؛ می‌دانم از سن ۹ سالگی مجبور می‌شوند حجاب داشته باشند و بدیهی است که یک بچه نمی‌تواند؛ تصمیم بگیرد.»
- حجاب اجباری برای مردان ایرانی
در گزارش سی‌بی‌سی؛ به حجاب اجباری از دید مردان ایرانی هم پرداخته شده بود. هومان داوودی فردی که به جلسه دانشگاه مک گیل برای گوش دادن به سخنرانی شاپرک آمده بود؛ حجاب اجباری برای زنان را یکی از دلایلی دانسته بود که باعث مهاجرت او از ایران شده بود. هومان توضیح داده بود: «شما -در جامعه اسلامی- با این ایده بزرگ می‌شوید که نباید مو و بدن یک زن را ببینید. در دوران مدرسه‌ای به من یاد داده بودند که مجبور کردن زنان به پوشیدن حجاب برای جلوگیری از تحریک مردانی است و این طرز فکر؛ بار گناه و شرم را بر دوش من می‌انداخت.»
هومان خودش را یک مسلمان سابق و طرفدار سفت‌وسخت قانون۲۱ می‌داند و توضیح می‌دهد: «می‌دانم که برخی افراد استدلال می‌کنند این نقض آزادی است اما اگر بین دو تخلف بخواهم یکی را انتخاب کنم، من با دولت کبک همراهی می‌کنم. به نظرم بسیاری از کانادایی‌های بومی که اکنون از حجاب دفاع می‌کنند، هرگز اثرات منفی آن را از نزدیک ندیده‌اند؛ آن‌ها فقط سایه‌ای از آن را می‌بینند اما من همه‌چیز را دیده‌ام.»
- قانون ۲۱؛ پوست موزی زیر پایِ دفاع از آزادی؟
پیتر هارپر، سیاستمدار کانادایی، معاون سابق وزیر امور خارجه و نماینده سابق انتاریو (۲۰۱۶ تا ۲۰۱۹) بوده است. او در ماه جولای؛ زمانی که هنوز هیچ‌کس نمی‌توانست وقایع روزهای اخیر و این انقلاب را حدس بزند؛ مقاله‌ای برای Ottawa citizen نوشت تحت این عنوان که «قانون (منع) نمادهای مذهبی کبک به توانایی ما برای دفاع از حقوق بشر جهانی آسیب رسانده است.»
نکته جالب‌توجه در این مقاله، اشاره به بحثی است که بین یک خبرنگار فرانسوی و یک مقام ایرانی درمی‌گیرد که در حال محکوم کردن قانونِ منع پوشیدن نقاب در انظار عمومی فرانسه بوده است. خبرنگار فرانسوی هم به این فرد می‌گوید؛ «قوانین محدودکننده لباس که در کشور شما برای زنان وجود دارد تقریباً مشابه این عملکرد است.» اما جالب جوابی است که این مقام جمهوری اسلامی به خبرنگار می‌دهد: «بله درست می‌گویید اما تفاوت ما با شما در این است که هرگز به کسی قول آزادی، برابری یا برادری نداده‌ایم.»
هارپر محدودیت آزادی‌های مدنی در جامعه جهانی را که به سمت کثرت‌گرایی می‌رود؛ موجب تزلزل جایگاه کانادا می‌داند چراکه در داخل مرزهای خود؛ دو دسته از شهروندان را به وجود آورده است؛ آن‌هایی که از آزادی کامل برای بیان دین خود در لباس خود برخوردارند و آن‌هایی که چنین حقی ندارند.
معاون سابق وزیر امور خارجه کانادا؛ اتخاد چنین تصمیم‌هایی را نه‌فقط به ضرر وجه کانادا، بلکه صدمه‌ای به تلاش میلیون‌ها نفری می‌داند که در حال مبارزه با رژیم‌های استبدادی در کشورهای خود هستند.
- آزادی، آزادی، آزادی
نزدیک به سه ماه از مبارزه ایرانیان که با کشته شدن مهسا امینی به دست گشت ارشاد صورت گرفت، می‌گذرد. خواسته ایرانیان چه آن‌ها که درون کشور زندگی می‌کنند و چه کسانی که به دلیل سیاست‌های نظام اسلامی مجبور به ترک وطن، مهاجرت و پناهندگی شدند؛ بسیار از فراتر از برداشتن قانون حجاب اجباری شده است.
امروز در میان عکس‌هایی که از ایران و خصوصاً از فضای دانشگاه‌ها منتشر می‌شود، نه‌فقط دخترانی با موهای باز که کسانی که حجاب دارند هم در صف مخالفان رژیم جمهوری اسلامی دیده می‌شوند و چه تصویری واضح‌تر از این می‌تواند نشان‌دهنده‌ی خواسته مردمی باشد که ۴۳ سال است، آزادی انتخاب از زنانش گرفته‌شده.
منابع: وب‌سایت شبکه‌های سی‌بی‌سی نیوز، اتاوا سی‌تیزن، cultmtl ،thesuburban
|
در این رابطه بیشتر بخوانید:
|
ارسال نظرات