امسال نرخ تورم در مقایسه با سال‌ها یا حتی دهه‌های گذشته بی‌سابقه بوده است و این عاملی است که مردم نه‌تنها در خرید عید و آخر سال، بلکه در تهیه مایحتاج روزمره خود نیز با مشکلاتی مواجه شوند. به دنبال نرخ تورم بالا، بانک مرکزی نیز برای مقابله مجبور به افزایش نرخ بهره بانکی کرد که از پیامد‌های مستقیم آن بر بودجه مردم می‌توان به بالا رفتن نرخ وام‌ها و کردیت لاین‌ها اشاره کرد. بنابراین، از طرفی بهای اجناس بالاتر رفته و از طرف دیگر قدرت خرید و توان قرض کردن مردم از مؤسسات مالی کاهش یافته است. با وجود اینکه در سال جاری مشکلات مربوط به زنجیره تأمین کالا به شکل قابل‌ملاحظه‌ای کمتر و انبار فروشگاه‌ها از اجناس پر شده اما سطح فروش نسبت به سال‌های گذشته کاهش یافته است.
جمعه سیاه در روز ۲۵ نوامبر برگزار شد ولی امسال بسیاری از اقشار جامعه در خرید آخر سال محتاط‌تر از پیش بوده و از خرید‌های غیرضروری اجتناب کردند و همین عاملی شد که جمعه سیاه امسال مانند سال‌های گذشته پررونق و پر جنب‌وجوش نباشد. فروشندگان نیز با آگاهی از این موضوع سعی کردند مدت‌زمان تخفیف‌ها را برای مدت طولانی‌تری به تعویق بیاندازند تا شاید با این وسیله مشتری بیشتری جذب کنند. بااین‌حال امسال از صف‌های طولانی از ابتدای صبح روز جمعه سیاه خبری نبود و مردم می‌توانستند با آرامش و بدون اضطراب اجناس موردنیاز را تهیه کنند. بر اساس پژوهشی که توسط شرکت Shopify – که یکی از بزرگ‌ترین ارائه‌دهندگان خدمات فروشگاه آنلاین به شرکت‌ها است – به انجام رسید مشخص شد تنها حدود ۶۰ درصد از کانادایی‌ها امسال نیز به‌اندازه سال‌های گذشته خرج کردند. این نتایج برای پاسخ‌دهندگانی که بین ۲۵ تا ۳۴ سال داشتند حدود ۷۴ درصد بوده است.
جمعه سیاه دیگر مانند گذشته معرف یک دوره خاص برای معرفی تخفیف‌های شگفت‌انگیز نیست. حتی مشتریان به جای حضور در فروشگاه، اقلام موردنیاز را از منزل و با استفاده از اینترنت تهیه می‌کنند. بنابراین، جمعه سیاه مانند گذشته جایگاه و شور و شوق لازم برای خرید پیش از سال نو را ندارد. به‌علاوه، با افزایش مدت‌زمان تخفیف‌ها دیگر دلیلی برای عجله در یک مدت‌زمان مشخص وجود ندارد و این روز را به یک روز عادی برای خرید با تخفیف تبدیل کرده است.
تورم نیز امروزه عاملی است که مردم در زندگی روزمره با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند و خرید جمعه سیاه برای عده زیادی از مردم جذابیت گذشته را ندارد. بنابراین رقابت برای فروشندگان در تخفیف دادن داغ شده است و تخفیف باید به‌قدری جذاب باشد که مشتری را در شرایط اقتصادی کنونی به خرید غیرضروری ترغیب کند. به‌عبارت‌دیگر می‌توان به این نتیجه رسید تخفیف ۲۰ یا ۳۰ درصدی در جمعه سیاه برای مردم چیز جدیدی نیست که بخواهند برایش سر و دست بشکنند.
غول‌های بازار در رقابت با کسب‌وکارهای محلی
اخیراً خرید آنلاین در روز جمعه سیاه بسیار پرطرفدار شده است. بسیاری از فروشندگان به دلایل مختلف ازجمله کمبود جا در فروشگاه مایلند اجناسشان در جمعه سیاه به‌صورت آنلاین به فروش برسد. بنابراین تخفیف‌های بیشتری برای اجناسی که از این راه فروخته شوند در نظر می‌گیرند که موجب جذابیت بیشتر این روش شده است و این یکی دیگر از دلایلی است که در این روز ویژه صف‌های طولانی در فروشگاه‌ها دیده نمی‌شوند. همین عامل حال و هوای خرید و بازار را متحول کرده است. همچنین با گذشت دو سال از همه‌گیری کرونا، خرید آنلاین به بخشی از عادت‌های جامعه تبدیل‌شده و شاید بتوان گفت میل افراد به خرید آنلاین نسبت به گذشته بیشتر شده است. همین دو عامل احتمالاً مهم‌ترین دلایل رونق گرفتن خرید آنلاین است.
ازاین‌رو، تمایل به خرید آنلاین بازیگران اصلی و غول‌های بازار را وارد رقابت با فروشندگان محلی و کوچک‌تر کرده و به همین دلیل بخش قابل‌توجهی از فروش آن‌ها را تحت تأثیر خود قرار داده است. فروشگاه‌های کوچک محلی که سال‌های پیش در چنین روزی شاهد صف‌های طولانی بودند اکنون باید با والمارت و آمازون رقابت کنند.
این سکه روی دیگری نیز دارد. دسته‌ای از خریداران بعد از گذراندن دو سال در تنهایی و قرنطینه تمایل دارند در فروشگاه‌ها حضور یابند و مردم و مغازه‌ها را از نزدیک ببینند و اجناس را دوباره لمس کنند. میزان خرید آنلاین از زمان کرونا حدود یازده درصد کاهش یافته است که نشان می‌دهد برخی از مردم تمایل به بازگشت و خرید حضوری از مغازه دارند.
در این میان، فروشندگان کبکی با‌امید به رونق گرفتن «سبد آبی» چشم به بخشی از بازار جمعه سیاه دوخته‌اند. سبد آبی نام پروژه‌ای دولتی است که دولت کبک در اوج شیوع کرونا و با هدف حمایت از تولیدکنندگان و فروشندگان استان کبک آغاز کرد و پس از افت بحران همه‌گیری، این پروژه به شکل یک شرکت به بخش خصوصی واگذار شد. سبد آبی اکنون به شکل یک سایت فروش آنلاین کبکی مشغول به کار است که حدود ۱۹۰ تولیدکننده و فروشنده و خریداران کبکی را با دریافت مبلغی معادل ۷ تا ۱۵ درصد کمیسیون به یکدیگر معرفی و متصل می‌کند. این شرکت سعی دارد در رقابت با غول‌های تجارت آنلاین سهمی از بازار کبک را به دست آورد و برای تشویق مردم به خرید محصولات کبکی در زمان جمعه سیاه قصد دارد چند روز از دریافت کمیسیون و هزینه‌های مربوط به تراکنش‌های مالی صرف‌نظر کند. با این وجود به نظر برخی کارشناسان، تخفیف‌های جمعه سیاه و دوشنبه سایبری گاهی چنان اغراق‌شده هستند که از توان شرکت‌های کبکی خارج است تا بتوانند با آن رقابت کنند. بااین‌وجود، برخی از شرکت‌های کبکی از عملکرد، قیمت و ترافیکی که این سایت برای آن‌ها فراهم کرده راضی نیستند و این امکان وجود دارد که به سایر پلتفرم‌ها رجوع کنند.
با وجود جمعه سیاه وجود دوشنبه سایبری چه لزومی دارد؟
دوشنبه سایبری اصطلاحی است که در سال ۲۰۰۵ به‌وسیله انجمن ملی خرده‌فروشان آمریکا ابداع شد تا به خرید آنلاین در روز دوشنبه پس از جمعه سیاه رونق دهد و کسانی را که از تخفیف‌های جمعه سیاه جا مانده‌اند بتوانند اجناس مانده در انبار را خریداری کنند.
با رونق گرفتن خرید آنلاین در روز جمعه سیاه و همین‌طور بیشتر شدن بازه زمانی برای خرید، تقریباً تفاوت این روز با دوشنبه سایبری بسیار کم شده است، تا جایی که شاید به‌زودی دلیلی برای وجود دوشنبه سایبری وجود نداشته باشد یا اگر باشد تنها بهانه‌ای برای ارائه تخفیف بیشتر به مشتریان باشد. به‌ویژه چون دوره تخفیف در هر دو رویداد تقریباً بیشتر از ۲۴ ساعت و حتی تا چند روز ادامه دارد.
هشدار کلاه‌برداری آنلاین در جمعه سیاه
چند نهاد امنیتی کانادا از جمله مرکز مبارزه با کلاه‌برداری CAFC و پلیس سواره‌نظام کانادا RCMP در مورد کلاه‌برداری‌های اینترنتی به‌ویژه در زمان جمعه سیاه و دوشنبه سایبری هشدار دادند. به گزارش این نهاد‌ها با توجه به پیشنهاد‌ها و تخفیف‌های جذاب و مدت‌زمان محدود برای خرید، آسیب‌پذیری خریداران و خطر افتادن در دام کلاه‌برداری اینترنتی به‌شدت افزایش می‌یابد. هنوز آماری در مورد جمعه سیاه امسال در دست نیست ولی در سال ۲۰۲۱ کلاه‌برداران موفق شدند حدود ۲۱ میلیون دلار از مردم اخاذی کنند. به گزارش این نهاد‌ها، اگر مشتریان با پیشنهادی مواجه شدند که از نظر منطقی بسیار بعید به نظر برسد احتمالاً دام کلاه‌برداری برایشان پهن شده است. طبق نظر کمپین Get Cyber Safe که برای آگاه‌سازی و کمک به قربانیان کلاه‌برداری آنلاین فعالیت می‌کند، مشتریان باید از سایت‌هایی که شکل و شمایل حرفه‌ای ندارند و به‌خوبی طراحی نشده‌اند اجتناب کنند. همچنین اگر قیمت جنسی بیش‌ازحد پایین بود یا فرایند پرداخت آنلاین از حالت عادی پیچیده‌تر بود ممکن است سایت موردنظر قصد کلاه‌برداری داشته باشد. باوجوداینکه ممکن است این تدابیر تکراری و پیش‌پاافتاده به نظر برسند اما هنوز هستند افرادی که به‌سادگی و با مشاهده قیمت‌های جذاب در دام کلاه‌برداران اینترنتی گرفتار شوند.
منابع: وب‌سایت شبکه‌های خبری لاپرس، سی‌تی‌وی نیوز، گلوبال نیوز و روزنامه ژورنال دومونرویال
ارسال نظرات