کاهش نرخ بیکاری و راز کمبود نیروی کار

آرمین آریانپور

بدون درنظرگرفتن انتشار سویه جدید می‌توان گفت بنابر این آمار نرخ بیکاری به سطح قابل قبولی رسیده بود و بخش ساختمان و خدمات آموزشی سهم عمده‌ای در این بهبود نسبی داشتند. این نرخ کمترین میزان از فوریه سال ۲۰۲۲ یعنی پیش از بروز همه‌گیری کرونا است. زمانی که نرخ بیکاری حدود پنج و هفت دهم درصد بود. طبق آمار میزان حداقل دستمزد در این دوره حدود دو و هفت دهم درصد بهبود یافته است. این گزارش در حالی ارائه شد که قرار است بانک مرکزی در روز بیست و ششم ماه جاری تصمیمش مبنی بر تغییر نرخ بهره بانکی را اعلام کند. ماه گذشته بانک مرکزی کانادا با دولت فدرال توافق کرد که نرخ بهره را با هدف کنترل نرخ تورم در بازه هدف یعنی بین یک تا سه درصد تنظیم کند و در عین حال در زمان تصمیم گیری برای نرخ بهره نگاهی هم به وضعیت و نرخ بیکاری داشته باشد. نرخ بیکاری در ماه دسامبر درست همان چیزی بود که بانک مرکزی می‌خواست و در صورتی که موج جدید پاندمی رخ نمی‌داد می‌شد تصور کرد که تیف مک کلم در پایان ماه ژانویه افزایش نرخ بهره را در دستور کار قرار دهد. اما با وضع به وجود آمده و تغییرات احتمالی در نرخ بیکاری پس از شیوع سویه اومیکرون، احتمال می‌رود بانک مرکزی تا ماه آوریل برای ایجاد تغییرات در نظام نقدینگی کمی درنگ کند. اداره آمار در تاریخ نوزدهم ژانویه گزارشی در مورد نرخ تورم ارائه خواهد کرد که قطعا بر تصمیم ابتدای سال بانک مرکزی تاثیر مستقیم خواهد گذاشت. آنچه محتمل است بعد از بسته شدن بسیاری از مشاغل در پی شیوع گسترده سویه جدید در ماه دسامبر، تعداد افراد بیکار شده رشد ناگهانی خواهد داشت و آمار ابتدای ماه دقیق نخواهد بود. آنچه جای امیدواری است این است که ظاهرا اثر سویه اومیکرون پایدار نخواهد بود و کارشناسان اقتصادی معتقدند نرخ بیکاری این بار سریع‌تر و در طی ماه‌های آینده به روند سابق باز خواهد گشت.

در کاهش نرخ بیکاری استان اونتاریو سهم بسزایی داشته است ولی با این حال، در ماه دسامبر نرخ بیکاری در کبک با یک دهم درصد افزایش نسبت به ماه نوامبر حدود چهار و شش دهم درصد گزارش شده که با ثباتی نسبی در میان سایر استان‌ها کمترین میزان بیکاری را به خود اختصاص داده است. در کبک نیز مانند کانادا، بخش ساختمان بیشترین سهم را در کاهش نرخ بیکاری ایفا کرده است. کما اینکه بخش سلامت و بهداشت شاهد کاهش چشمگیر تعداد کارکنان در ماه دسامبر بوده است. به طور مشخص، نرخ بیکاری در کبک سیتی حدود دو و شش دهم درصد – پایین‌ترین نرخ در میان شهرهای بزرگ – و در مونترال پنج و سه دهم درصد گزارش شده است. نرخ بیکاری در کبک نیز مانند کانادا با زمان پیش از همه‌گیری تقریبا برابری می‌کند. با این تفاوت که تعداد کرسی‌های خالی در بیشتر مشاغل به طور قابل ملاحظه‌ای بیشتر از دو سال پیش است. با بسته شدن کسب و کارهای غیر ضروری مانند رستوران ها، این بار خطری جدید ممکن است در کمین باشد. در پایان این موج جدید تعطیلی ممکن است رستوران‌ها و برخی مشاغل آسیب‌پذیر از ادامه کار باز بمانند، نه به دلیل کمبود مشتری بلکه به دلیل از دست دادن نیروی کارشان. بسیاری از کارکنان اینگونه مشاغل بعد از موج جدید تعطیلی به کسب و کارهای دیگر جذب شده‌اند و این احتمال وجود دارد که دیگر به کارهای قبلی باز نگردند. اما پیش بینی می‌شود سایر مشاغل که از موج بزرگ همه‌گیری جان سالم به در بردند چندان تحت تاثیر این سویه جدید قرار نگیرند چرا که در خلال این دو سال به خوبی با محیط دورکاری سازگاری یافته‌اند.

اخلال در زنجیره تامین

رستوران‌ها تنها قربانی این وضعیت نیستند. خطوط هوایی، فروشگاه‌های مواد غذایی و حتی کشتارگاه‌ها نیز از کمبود کارمندان رنج می‌برند. کاهش تعداد کارگران یک مرغداری در کبک باعث شد مسئولان به اجبار دست به معدوم کردن طیور فراوری نشده بزنند. این شرکت در بیانیه‌ای اشاره کرد که معدوم کردن این پرندگان به «به شکلی انسانی» انجام شده و مقصر اصلی این رویداد اداره مهاجرت دولت فدرال است که درخواست مهاجرت کارگران خارجی را به موقع مورد ارزیابی و رسیدگی قرار نداده است. ابتلا به بیماری، قرنطینه پیشگیرانه و غیبت کارکنان باعث شده خطوط هوایی نیز از تعداد پروازهایشان به شکل قابل توجهی کم کنند و داروخانه‌ها نیز ساعات کارشان را کاهش دهند. داروخانه زنجیره این ژان کوتو در وبسایت خود اعلام کرد که به دلیل کمبود نیروی انسانی ساعات کاری در برخی از شعبه‌هایش را تغییر خواهد داد.

در ماه گذشته شمار قابل توجهی از کارکنان تعداد زیادی از فروشگاه‌ها به دلیل بیماری یا به دلیل قرنطینه پیشگیرانه سر کارشان حاضر نشدند. طبق گزارش انجمن خرده فروشان مواد غذایی، در ماه گذشته در استان کبک بین ده تا بیست درصد از کارکنان فروشگاه‌ها سر کار حاضر نشدند. به گفته این انجمن، مرخصی تحصیلی و تعطیلی محیط‌های آموزشی باعث شده کارکنان دانشجو بیشتر بتوانند در سر کار حاضر شده و جایگزین کارکنان غایب شوند ولی با این حال نسبت به هفته‌های پیش رو چندان خوش بین نیستند. به دلیل غیبت گسترده کارکنان، ممکن است فروشگاه‌های مواد غذایی ساعات کار را کاهش دهند. این انجمن برای اینکه زنجیره عرضه مواد غذایی دچار بحران نشود پیشنهاد می‌دهد تست‌های سریع تشخیص کووید در اختیار فروشگاه‌ها قرار گیرد.

راز کمبود نیروی کار

به دنبال کاهش نرخ بیکاری، تعداد کرسی‌های خالی در اکثر مشاغل به شکل بی‌سابقه‌ای افزایش یافته است. در هر شغلی که جستجو کنیم تعداد بی‌شماری پست و منسب خالی خواهیم یافت که به نظر کارشناسان پدیده‌ای است متفاوت با آنچه در ایالات متحده رخ داده. در ماه‌های گذشته در ایالات متحده آمریکا تعداد بی‌شماری از کارمندان و کارگران برای دلایلی همچون ادامه تحصیل یا نگهداری از فرزندان از شغل و سمت‌هایشان استعفا داده‌اند، بدون اینکه به دنبال شغلی دیگر باشند. بر این پدیده بی‌سابقه در ایالات متحده «موج استعفای بزرگ» نام نهادند. این پدیده با آنچه اکنون در کانادا شاهدش هستیم متفاوت است چرا که نرخ مشارکت در کار تقریبا در تمام گروه‌های سنی به بالاترین سطح رسیده است. نرخ مشارکت در کار معیاری اقتصادی است که نشان دهنده تعداد افراد در یک شغل مشخص نسبت به تمام جمعیت فعال است.

پس سوال اینجاست که با وجود رشد معلوم و معین در بازار کار و ایجاد کارهای جدید، چرا تعداد کرسی‌های خالی به این حد افزایش یافته است؟ پس کسانی که این کرسی‌ها را اشغال کرده بودند اکنون کجایند؟ پاسخ به این سوال به هیچ وجه ساده نیست چرا که عوامل متعددی باعث این پدیده شده‌اند. مسئله کمبود نیروی کار نیست، بلکه افراد بیکاری هستند که توانایی پر کردن شغل‌های مشخص را ندارند. این مشکل از سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ پیش بینی شده بود. با وجود جمعیت قابل توجهی از افراد که به سن بازنشستگی رسیده‌اند، سایرینی که قادرند جای آن‌ها را پر کنند به اندازه تعداد کرسی‌ها پر شمار نیستند. این مشکل به خصوص در بخش سلامت و درمان بیشتر به چشم می‌خورد چرا که آموزش نیروی انسانی در این بخش نسبت به سایر بخش‌ها سخت‌تر و زمانبر‌تر است. به علاوه در آن زمان هرگز کسی به خواب هم نمی‌دید که تمام دنیا ظرف پنج سال در دام چنین بیماری مرموزی بیافتد. دلیل دیگر می‌تواند تغییر سیاست‌های مهاجرتی باشد. به طور مشخص می‌توان به سیاست‌های چند سال اخیر در کبک اشاره کرد که نخست وزیر جدید به دنبال جذب مهاجران دیپلمه است. این در حالی است که حداقل یک چهارم کرسی‌های خالی مربوط به مشاغل عمومی و بی‌نیاز از تخصص است. از آنجا که نود درصد شرکت‌های کبک از دسته کوچک یا متوسط هستند به دلیل کمبود منابع مالی قادر نخواهند بود به اتوماسیون روی آورند. در مشاغل علمی و تخصصی با دستمزد بالا نیز امروزه شاهد آن هستیم که استخدام نه بر پایه دانش کسب شده در دانشگاه یا مهارت‌های فردی بلکه بر اساس معیارهای احساسی و مهارت‌های نرم مانند توانایی برقراری ارتباط در گروه انجام می‌شود!