جنگ در اوکراین در حالی به دوازدهمین روز خود رسیده است که این هفته هیئت‌های مذاکره‌کننده روسیه و اوکراین برای سومین بار با یکدیگر گفت‌وگو نشستند اما مقامات اوکراین از جمله ولودیمیر زلنسکی رئیس جمهور این کشور اذعان کرده‌اند که امید چندانی به نتایج این گفت‌وگوها ندارند. کی‌یف خواستار برقراری آتش‌بس سریع و خروج نظامیان روسیه از خاک اوکراین است. در این پرونده از مجله هفته به ابعاد مختلف این حمله پرداخته شده است.
واکنش‌های جهانی
کشورهای اروپایی، ناتو و آمریکا در واکنش‌های متعددی این حملات را محکوم کرده‌اند. تحریم‌های متعددی در عرصه ورزشی بین‌المللی علیه روسیه اتخاذ شده و برخی کشورها مثل سوئد محرومیت کامل این کشور را در رویدادهای ورزشی بین‌المللی خواستار شده‌اند. کانادا همگام با متحدان خود تعلیق عضویت روسیه را در سازمان پلیس بین‌الملل (اینترپل) خواستار شده است. بسیار از کشورهای جهان بر این باور هستند که اقدامات جنون‌آمیز پوتین می‌تواند امنیت کل اروپا را به طور مستقیم تهدید کند. آنها نگران هستند که اگر اوکراین سقوط کند، روسیه به کشورهای حوزه بالتیک و اروپای شرقی حمله کند.
دولت کانادا که برای تشدید فشار بر روسیه از همه ابزارهای در دسترس خود استفاده کرده است، قصد دارد از دیوان کیفری بین‌المللی بخواهد درباره جنایات جنگی که روس‌ها در اوکراین مرتکب شده‌اند، تحقیق کند. در پی سخنرانی مجازی سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در نشست شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد که نمایندگان بسیاری از کشورهای غربی آن را تحریم و به نشانه اعتراض سالن محل برگزاری نشست را ترک کردند، ملانی ژولی، وزیر امور خارجه کانادا، تاکید کرد اتاوا با ارسال دادخواستی به دیوان کیفری بین‌المللی از این نهاد قضایی خواهد خواست درباره جنایات جنگی و ضدبشری که روس‌ها در اوکراین مرتکب شده‌اند، تحقیق کند.
تاریخچه کوتاه تنش میان روسیه و اوکراین
روی دیگر سکه دیدگاه روسیه درباره این جنگ است. ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه رسما اعلام کرده است که اوکراین بخشی از فرهنگ و تاریخ کشور او است. روسیه از میانه دهه ۱۹۹۰ اعتراض خود را به کشورهای غربی اعلام کرده و نارضایتی‌اش از گسترش ناتو به سوی شرق را آشکار ساخته است. دربرابر این نگرانی و نارضایتی سازمان نظامی ناتو طی ۲۰ سال گذشته در سه نوبت کشورهای بسیاری را در شرق اروپا به عضویت خود درآورده است. در این مسیر روسیه بارها تاکید کرده است که اوکراین برایش خط قرمز است.
در آخرین تلاش برای گسترش به سوی مرزهای روسیه، ناتو می‌خواهد اوکراین را به عضویت خود درآورد و روسیه حضور نیروهای نظامی دشمن را در مرزهای خود تحمل نمی‌کند.
جنگ و تنش به دلیل مخالفتِ روسیه با گسترش ناتو به سمت شرق اروپا جدید نیست. در آگوست سال ۲۰۰۸ نیز روسیه به همین دلیل به گرجستان حمله کرد تا از عضویت این کشور به ناتو جلوگیری کند.
البته بذر جنگ روسیه علیه اوکراین در دوران جرج بوشِ پسر کاشته شد وقتی که این رئیس جمهور جنگدوستِ آمریکا به اوکراین پیشنهاد عضویت در ناتو را ارائه کرد. روندی که در آن زمان آغاز شد کمی بیش از یک دهه بعد، در سال ۲۰۱۴، به جدایی کریمه، بخشی از اوکراین و پیوستن آن به خاک روسیه انجامید.
جنگهای بسیاری درحال حاضر در جهان جاری هستند. در منطقه خاورمیانه و در آفریقا روزی نیست که ده‌ها و صدها نفر به دلیل تحرکات نظامی کشته نشوند. اما وجود هزاران بمب اتمی در روسیه و کشورهای ناتو، حساسیت تقابل روسیه و غرب را در اوکراین به شدت افزایش داده و نگرانی از آغاز یک تقابل همه‌گیرِ جهانی و اتمی را به مرحله‌ی بی‌سابقه‌ای رسانده است.
دو سوم کانادایی‌ها نگران وقوع جنگ جهانی سوم
نتایج یک نظرسنجی که اواخر هفته گذشته در کانادا منتشر شد، حاکی از آن است که دو سوم کانادایی‌ها نگران آن هستند که تهاجم نظامی روسیه به اوکراین زمینه‌ساز یک جنگ جهانی جدید شود. این نظرسنجی در پی حمله نظامی روسیه به اوکراین از ۲۵ تا ۲۷ فوریه توسط «موسسه افکارسنجی لژه» صورت گرفت و ۱۵۱۹ کانادایی و ۱۰۰۴ آمریکایی در آن شرکت کردند.
شمار زیادی از شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی آشکارا از پیامدهای منطقه‌ای و جهانی تهاجم نظامی روسیه به اوکراین ابراز نگرانی کردند. همین نظرسنجی نشان داد که بیش از نیمی از کانادایی‌ها با ارسال کمک از طرف کانادا برای ناتو به منظور مقابله با روسیه موافق هستند. در این نظرسنجی ۸۳ درصد کانادایی‌ها و ۷۱ درصد آمریکایی‌ها حمایت خود را از اوکراین اعلام کردند.
حدود سه‌چهارم کانادایی‌ها و کمی بیش از دوسوم آمریکایی‌های شرکت‌کننده در این نظرسنجی اعلام کردند معتقدند که ادعای ولادیمیر پوتین برای توجیه حمله نظامی به اوکراین دروغی بیش نیست. پوتین مدعی شده که برای حفاظت از افرادی که طی هشت سال اخیر در اوکراین قربانی ارعاب و نسل‌کشی بوده‌اند، به این کشور حمله کرده است.
کریستیان بورک، نایب رئیس اجرایی موسسه لژه، از این مسئله ابراز تعجب کرد که ۶۶ درصد کانادایی‌ها در این نظرسنجی نگران آن بودند که حمله روسیه به اوکراین ممکن است به یک جنگ جهانی جدید منجر شود. از دیدگاه او، شاید کانادایی‌ها در ابراز نگرانی از وقوع جنگ جهانی جدید کمی اغراق کرده باشند اما در هر صورت این مسئله نشان می‌دهد که جنگ در اوکراین با این که هزاران کیلومتر دورتر از کانادا شکل گرفته است، برای کانادا و کانادایی‌ها نیز بی‌اهمیت نیست.
۴۵ درصد از کانادایی‌ها در این نظرسنجی حمایت خود را از اعمال تحریم‌های اقتصادی شدید بر ضد روسیه اعلام کردند. بیش از ۲۰ درصد نیز ابراز امیدواری کردند که روسیه و اوکراین بتوانند با مذاکره به این مناقشه پایان دهند اما ۱۴ درصد خواستار آن شدند که جامعه جهانی به اوکراین در مقابله با روسیه کمک کند. همچنین در این نظرسنجی ۹ درصد از کانادایی‌ها حمایت خود را از مداخله نیروهای مسلح کانادا در مناقشه اوکراین اعلام کردند اما ۵۲ درصد چنین مداخله‌ای را در چارچوب ناتو قابل قبول دانستند.
کابوس آلودگی اتمی در جهان
حملات روسیه به یک نیروگاه هسته‌ای بزرگ در اوکراین که با آتش گرفتن یکی از ساختمان‌های آن همراه شد، برای لحظاتی هم که شده نفس جهانیان را بند آورد و ترس از وقوع یک فاجعه هسته‌ای دیگر شبیه چرنوبیل، عرق سرد بر پیشانی جهانیان نشاند. این حادثه که موجی از بیم و وحشت در جهان به راه انداخت، در پی یورش ارتش روسیه به نیروگاه هسته‌ای زاپوریژیا روی داد. ساعاتی پیش از این حادثه هراس‌انگیز، اوضاع در شهر انرژیگودار که در چند کیلومتری نیروگاه هسته‌ای زاپوریژیا قرار دارد و انبوهی از غیرنظامیان به ویژه کارگران اوکراینی با تجهیزات ابتدایی از آن در برابر پیشروی ارتش روسیه محافظت می‌کردند، رو به وخامت گذاشته بود.
در یک فیلم ویدیویی که از برخی شبکه‌ها پخش شد، شعله‌های آتش از نیروگاه هسته‌ای زاپوریژیا به آسمان بلند بود و صدای شلیک و انفجار در اطراف آن شنیده می‌شد.
دمیترو اورلوف، شهردار انرژیگودار، اعلام کرد با این که گلوله‌باران روس‌ها ادامه دارد، نیروهای آتش‌نشانی منطقه به سرعت خود را به محل آتش‌سوزی رساندند و آتش را مهار کردند. در حالی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و مقامات اوکراینی از جمله ولودیمیر زلنسکی ابراز اطمینان کردند که امنیت نیروگاه دوباره برقرار شده است اما نگرانی درخصوص تشعشعات هسته‌ای همچنان ادامه دارد.
انتشار خبر حمله به این نیروگاه هسته‌ای آن قدر نگران‌کننده بود که جاستین ترودو بلافاصله برای اطلاع دقیق از آن چه روی داده است، با رئیس جمهور اوکراین تماس گرفت و در توئیتر خود اعلام کرد: «لحظاتی پیش با ولودیمیر زلنسکی درباره حمله به نیروگاه هسته‌ای گفتگو کردم. این‌گونه اقدامات روسیه کاملا غیرقابل‌قبول است و باید هر چه زودتر متوقف شود.»
ادعای ترور هسته‌ای
به گفته زلنسکی، تانک‌های ارتش روسیه به طرف این نیروگاه آتش گشوده‌اند. این تانک‌ها به تجهیزات حرارتی مجهز هستند. رئیس‌جمهور اوکراین، روسیه را متهم کرد که با توسل به «ترور هسته‌ای» می‌خواهد فاجعه هسته‌ای چرنوبیل را تکرار کند. زلنسکی در ویدئویی که توسط ریاست جمهوری اوکراین منتشر شد، تاکید کرد: «هیچ کشوری به جز روسیه به طرف نیروگاه‌های هسته‌ای شلیک نکرده است. چنین اتفاقی اولین بار است که در تاریخ بشریت روی می‌دهد. رژیم تروریست پوتین این بار به ترور هسته‌ای روی آورده است.»
وزیر امور خارجه اوکراین نیز در صفحه توئیتر خود هشدار داد: «اگر نیروگاه هسته‌ای زاپوریژیا که شامل شش رآکتور هسته‌ای است منفجر شود، فاجعه‌ای ده برابر وخیم‌تر از چرنوبیل روی خواهد داد. روس‌ها باید هر چه زودتر گلوله‌باران خود را متوقف کنند.»
لوئیک تاسه، کارشناس مسائل سیاسی، می‌گوید: «حادثه نگران‌کننده در نیروگاه هسته‌ای زاپوریژیا که ممکن بود خساراتی عظیم و جبران‌ناپذیر برای کل اروپا به بار آورد، شاید بتواند روند مذاکرات با روسیه را تسریع کند البته نه برای دستیابی به توافقات و پیشرفت‌های محدود، بلکه برای پایان دادن کامل به جنگ. اتفاقی که در این مرکز هسته‌ای روی داد، یک اقدام جنگی کاملا ابلهانه بود که می‌تواند به سرعت موج گسترده‌ای از اعتراض را در جهان برانگیزد.»
نیروگاه هسته‌ای زاپوریژیا که یکی از چهار نیروگاه هسته‌ای فعال در اوکراین محسوب می‌شود، در سال ۱۹۸۵ در زمان اتحاد جماهیر شوروی سابق راه‌اندازی شد. این نیروگاه که بزرگ‌ترین نیروگاه هسته‌ای اروپا است، شامل شش رآکتور است و درصد بالایی از برق مصرفی اوکراین را تامین می‌کند.
افزایش تقاضای شهروندان برای قرص یُد در پی نگرانی‌های هسته‌ای
موج نگرانی عمیقی که حادثه شب گذشته در بزرگ‌ترین نیروگاه هسته‌ای اوکراین در اروپا به راه انداخت، بسیاری از شهروندان اروپایی را برای خرید قرص ید روانه داروخانه‌ها کرد. لوفیگارو نوشت پس از انتشار خبر آتش‌سوزی در نیروگاه هسته‌ای اوکراین، داروخانه‌ها از افزایش چشمگیر فروش قرص ید خبر دادند. این دارو در جلوگیری از ابتلا به سرطان در صورت قرار گرفتن در معرض تشعشعات رادیواکتیو موثر است. در برخی کشورهای دیگر از جمله بلژیک نیز وضعیت مشابهی گزارش شده است. البته از همان زمان که پوتین نیروی بازدارنده هسته‌ای روسیه را به حال آماده‌باش درآورد، خیلی از اروپایی‌ها به فکر تهیه قرص ید افتادند.
بسته شدن حریم هوایی کانادا به روی هواپیماهای روس
عمرالغبرا، وزیر حمل و نقل فدرال کانادا، روز یکشنبه ۲۷ فوریه با انتشار پیامی در صفحه کاربری توئیتر خود اعلام کرد کانادا در اعتراض به تهاجم نظامی روسیه به اوکراین، حریم هوایی خود را به روی کلیه اپراتورهای هواپیماهای روسی می‌بندد. کانادا با اتخاذ این تصمیم به جمع کشورهای اروپایی پیوست که به نشانه اعتراض به حمله روسیه به اوکراین، حریم هوایی خود را به روی شرکت‌های هواپیمایی روسیه بسته‌اند.
در حال حاضر هیچ ارتباط مستقیمی میان فرودگاه‌های کانادا و روسیه وجود ندارد اما این تصمیم اتاوا می‌تواند پروازهایی را که شرکت روسی آئروفلوت از طریق آسمان کانادا به ایالات متحده و دیگر کشورهای آمریکایی انجام می‌دهد، به طور جدی مختل کند.
والری گلازر، مدیر ارتباطات وزارت حمل و نقل کانادا، نیز تاکید کرد دولت کانادا بهره‌برداری از حریم هوایی کشور را برای هواپیماهایی که به نوعی به منافع روسیه ارتباط پیدا می‌کنند، ممنوع کرده است. به گفته گلازر، هواپیماهای خصوصی از این تدبیر مستنثی هستند. کانادا اعلام کرد به زودی ورود کشتی‌های روسی و حتی قایق‌های ماهیگیری این کشور را به آب‌های سرزمینی خود ممنوع خواهد کرد.
بسیاری از کشورهای اروپایی از جمله آلمان، سوئد، فرانسه، اسپانیا، ایرلند، بلژیک، هلند، ایتالیا، اتریش و ایتالیا پیش از این حریم هوایی خود را به روی شرکت‌های هواپیمایی روس بسته‌اند اما در اوکراین درگیری‌های شدید در نقاط مختلف به ویژه جبهه کی‌یف ادامه دارد و روسیه بدون توجه به اعتراضات، انتقادات و تحریم‌های بین‌المللی حملات هوایی و بمباران‌های خود را متوقف نمی‌کند.
اعتراضات مدنی در سراسر جهان
اعتراضات به جنگ‌افروزی پوتین در اوکراین در داخل و خارج روسیه نیز هر روز ابعاد گسترده‌تری پیدا می‌کند. حدود هفت هزار دانشمند، ریاضیدان و استاد دانشگاه روس با ارسال نامه‌ای سرگشاده برای پوتین اعتراض شدید خود را به تهاجم روسیه به اوکراین اعلام کردند. بیش از ۹۶۰۰ شخصیت علمی روسیه که این نامه اعتراض‌آمیز را امضا کرده‌اند، به موجب قانونی که چند سال پیش در روسیه تصویب شد، به خاطر انتقاد از دولت با خطر جریمه مالی و حبس روبه‌رو هستند.
به رغم سرمای شدید در کبک سیتی، ده‌ها نفر از جمله شماری از کبکی‌های اوکراینی یا روس تبار با تجمع در برابر مجمع ملی کبک ضمن ابراز همبستگی با اوکراین، حمله روسیه به این کشور را تجاوز و نقض آشکار حقوق بین‌المللی دانستند.
لاریسا نوسترووا که سه سال پیش از روسیه به کانادا مهاجرت کرده است، می‌گوید: «هنوز هم نمی‌توانم کابوس جنگ در اوکراین را باور کنم. تجاوز کشورم به یک همسایه صلح جو، دل همه ما را به درد آورد.» این زن جوان روس پلاکاردی در دست داشت، که روی آن نوشته شده بود: «من به عنوان یک روس، شرمنده هستم.»
لاریسا افزود: «واقعیت این است که تبلیغات گسترده و قویی برای توجیه این جنگ صورت گرفته است. من دوستانی دارم که باور کرده‌اند که هدف از حمله روسیه به اوکراین فقط جلوگیری از وقوع نسل کشی روس تبارها در شرق اوکراین است.»
پولینا خریستیوک که راهپیمایی حمایت از اوکراین را در کبک سازماندهی کرده است، می‌گوید: «این تنها کاری است که ما می‌توانستیم انجام دهیم. می‌خواهیم دوستان ما در اوکراین بدانند که تنها نیستند.»
در مونترال نیز ده‌ها نفر نیز با تجمع در برابر کنسولگری روسیه تهاجم این کشور به اوکراین را محکوم کردند. نیئل استلکوفسکا که اوکراینی تبار است و شش سال پیش به مونترال مهاجرت کرده است، از سرنوشت غم‌انگیزی که روسیه برای کشورش رقم زده، به شدت ناراحت است و به قول خودش از شدت ناراحتی و نگرانی از وضعیت اعضای خانواده و دوستانش در اوکراین، از سه روز پیش خواب و خوراک نداشته و نتوانسته است به محل کارش برود.
همبستگی کانادایی‌ها با اوکراین
کانادایی‌ها طی روزهای گذشته هم‌صدا با شهروندان بسیاری از شهرهای جهان با برپایی تظاهرات، اقدام نظامی روسیه علیه اوکراین را محکوم کردند و پایان هر چه سریع‌تر جنگ را خواستار شدند. صدها نفر از شهروندان مونترالی که بسیاری از آنها مهاجران اوکراینی و روس بودند و پرچم‌های زرد و آبی اوکراین را در دست داشتند، در میدان «کانادا» تجمع کردند و خشم خود را علیه جنگ افروزی روسیه در اوکراین فریاد کشیدند. آنها از این مسئله ابراز نگرانی کردند که ممکن است جنگ به دیگر کشورها نیز سرایت کند.
در تورنتو نیز تظاهرات مشابهی در حمایت از اوکراین و محکومیت روسیه برگزار شد. از ابتدای جنگ در اوکراین، این سومین بار بود که شهروندان تورنتو برای اعلام مخالفت خود با تهاجم روسیه به اوکراین به خیابان‌ها آمدند. این تظاهرات که با حضور هزاران نفر از ساعت ۱۴ در میدان Yonge-Dundas شروع شد، به ابتکار «کنگره اوکراینی‌های کانادا» و تحت عنوان «راهپیمایی بزرگ برای اوکراین» برگزار شد.
کریستیا فریلند، معاون نخست‌وزیر و وزیر دارایی کانادا که در صف جلو تظاهرات حضور داشت، خطاب به جمعیت حاضر تاکید کرد: «اوکراین برای مقابله با تهاجم روسیه به سلاح و مهمات نیاز دارد. اوکراینی‌های شجاعانه با اشغالگران روس می‌جنگند اما برای پیروزشدن در این جنگ به سلاح نیاز دارند.»
خانم فریلند با ابراز خرسندی از این که کانادا پیش از جنگ در اوکراین، سلاح‌های جنگی در اختیار این کشور قرار داده است، تاکید کرد اتاوا و متحدانش به حمایت‌های تسلیحاتی خود از اوکراین ادامه خواهند داد. جان توری، شهردار تورنتو و مارگارت آتوود نویسنده کانادایی نیز برای حمایت از اوکراین در این تظاهرات حضور یافته بودند.
ارسال تجهیزات نظامی به کی‌یف
دولت فدرال کانادا اعلام کرد ۲۵ میلیون دلار تجهیزات حفاظتی جنگی به اوکراین کمک خواهد کرد. ملانی ژولی، وزیر امور خارجه کانادا، در کنفرانسی مطبوعاتی با اعلام این خبر تاکید کرد: «قطعا ما بیشتر از این‌ها به اوکراین کمک خواهیم کرد.» خانم ژولی تصریح کرد دولت اوکراین از کانادا خواسته است برخی تجهیزات مثل ماسک گاز و کلاه جنگی در اختیار این کشور قرار دهد.
وزیر خارجه کانادا در گفتگو با همتای لهستانی خود خواستار آن شد که کمک‌های تجهیزاتی کانادا در سریع‌ترین زمان ممکن به مرزهای اوکراین برسند. این تجهیزات ابتدا با هواپیماهای ارتش کانادا به اروپا منتقل خواهد شد.
همچنین آنیتا آناند، وزیر دفاع کانادا با اشاره به مشکلات و محدودیت‌های اوکراین در مقابله با ماشین جنگی مخوف روسیه، تاکید کرد اتاوا به زودی ۴۵۰۰ راکت‌انداز ضدتانک M-72 و ۷۵۰۰ نارنجک در اختیار ارتش اوکراین قرار خواهد داد. او همچنین از اعطای یک میلیون دلار دیگر به اوکراین برای خرید تجهیزات تصویربرداری ماهواره‌ای با وضوح بالا به منظور رصد کردن هر چه دقیق‌تر تحرک و جابجایی نیروهای روسی خبر داد.
البته او تاکید کرد که ماموریت جنگی فعلا در دستور کار کانادا نیست اما کانادا در تلاش‌های بازدارنده ناتو برای مقابله با تهدیدهای روسیه مشارکت فعال دارد و در این راستا حضور نظامی خود در شرق اروپا را تقویت خواهد کرد. به گفته خانم آناند، نظامیان کانادایی که پیش از این در اوکراین بودند و اکنون در لهستان مستقر هستند، آماده‌اند در صورت نیاز در عملیات بشردوستانه شرکت کنند.
تحریم‌های بانکی
کمپین تحریم روسیه نیز در عرصه‌های مخلتف به سرعت ادامه دارد و کشورها یکی پس از دیگری مسکو و متحدش مینسک را تحریم می‌کنند. اتحادیه اروپا و آمریکا نیز برای تشدید فشارها بر روسیه تحریم‌های بسیار گسترده و شدیدی علیه روسیه اتخاذ کرده‌اند و با متقاعد کردن برخی کشورها مثل آلمان و ایتالیا که مخالف اخراج روسیه از سیستم بین‌المللی سوئیفت بودند، اکنون مواضع خود را هماهنگ می‌کنند تا به شکلی هدفمند دست روسیه را از این سامانه بین‌بانکی کوتاه کنند.
انجمن بین‌المللی ارتباطات مالی (SWIFT) نیز اعلام کرد برای اجرای تحریم‌های مالی علیه بانک‌های روسیه آماده می‌شود. ژاپن نیز اعلام کرد تحریم‌های مالی سختی علیه روسیه و مینسک به اجرا می‌گذارد و سوئیس نیز که تا کنون در تحریم روسیه مردد بود، اعلام کرد کلیه تدابیر تنبیهی وضع شده توسط اتحادیه اروپا علیه کرملین را به اجرا خواهد گذاشت.
کانادا نیز همگام با متحدان آمریکایی و اروپایی خود سه مجموعه از تحریم‌های مالی و تجاری علیه روسیه وضع کرده و ضمن تلاش برای ارسال کمک‌های بشردوستانه برای جنگ‌زدگان اوکراینی از آمادگی خود برای پذیرش پناهجویان اوکراینی خبر داده است.
ارسال نظرات