کشتن ایمن الظواهری آغاز دوره‌ی جدید برای طالبان؟ تحلیلگران افغان چه می‌گویند؟

نرگس هاشمی|

جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا شب ۱۱ اسد در یک سخنرانی در کاخ سفید اعلام کرد که نیروهای آمریکایی ایمن الظ‌واهری، رهبر شبکه القاعده را در کابل در یک حمله هوایی کشته‌اند.

با این حالی ساعتی پیش از سخنرانی بایدن، ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی حکومت سرپرست طالبان حمله هواپیمای بی‌سرنشین آمریکا در کابل را نقض اصول بین‌الملل و خلاف توافق‌نامه دوحه خواند.

کاخ سفید همچنان تصویری از جلسۀ اول جولای رئیس‌جمهور بایدن با مقامات امنیت ملی ایالات متحده در رابطه به عملیات ضد دهشت افگنی علیه ایمن الظواهری را منتشر کرد و گفت که در این جلسه بایدن در جریان عملیات برنامه‌ریزی‌شده قرار گرفت و تصاویر خانه‌ای در کابل که الظواهری در آن مخفی شده بود، به وی نشان داده شد.

جو بایدن رئیس‌جمهور آمریکا که پس از خروج پر هرج‌ومرج نیروهای نظامی‌شان از افغانستان در ماه اگست ۲۰۲۱ مورد انتقادهای شدید در داخل و خارج ایالات متحده قرار گرفت؛ همواره از خروج قوای کشورش از افغانستان دفاع کرده و تأکید نمود در صورت لزوم، واشنگتن قادر به حمله علیه گروه‌های خواهد بود که از افغانستان منافع آمریکا و یا شرکای آن را تهدید می‌کنند.

اینکه آیا اکنون با انتشار خبر کشتن ایمن الظواهری زمان حمله واشنگتن به افغانستان فرارسیده و یا خیر نظریات مختلفی وجود دارد. شماری از تحلیلگران به این باوراند که کشتن ایمن الظواهری، رهبر شبکه‌ی القاعده نه تنها ضربه‌ی مهلک به القاعده و تندروان وابسته به این شبکه وارد کرده است، بلکه برای طالبان نیز پیام واضح دارد.

کشتن الظواهری و نظریات تحلیل گران سیاسی

عظیم الله ورسجی، شارژدافیر حکومت پیشین افغانستان در دوحه، پایتخت قطر که حالا در ایالات متحده به سر می‌برد، به صدای آمریکا گفت که «از دید آمریکا، گروه طالبان با حمایت گروه‌های تروریستی، به‌ویژه القاعده توافقنامه‌ی دوحه را نقض کرده است.»

امرالله صالح، معاون نخست رئیس‌جمهور پیشین افغانستان، در صفحه‌ی رسمی فیسبوک خود با الفاظ نسبتاً تند به کشته‌شدن رهبر القاعده واکنش نشان داده نوشته است: «سگ زرد برادر شغال. وقتی جزئیات فاش شود چیز جالبی نخواهد بود. آنچه دردآور است اسارت افغانستان است. یکی [اسامه بن لادن] در قلب پاکستان کشته شد و دیگرش در قلب مستعمره پاکستان. از دید بزرگ، قصه یکی است.»

همچنان آقای صالح نگاشته است: «کشتن الظواهری آغاز بدبختی طالبان است چون وزیر خارجه آمریکا گفته است که طالبان با پناه‌دادن به ایمن الظواهری توافق دوحه را نقض کرده‌اند.»

عبدالعزیز آریایی، تحلیلگر مسائل سیاسی مستقر در ایالات متحده، کشتن شدن الظواهری را به مثابه‌ی یک موفقیت برای آمریکا می‌داند. اما درعین‌حال، با انتقاد از پالیسی‌های آمریکا و متحدین این کشور گفت که عملکرد غرب در افغانستان سبب شد تا این کشور بار دیگر به پایگاه گروه‌های تندرو مانند طالبان و القاعده تبدیل شود.

آریایی در صفحه‌اش افزوده است: «این اتفاق [کشته‌شدن الظواهری] یک‌بار دیگر ثابت ساخت که گروه طالبان محور اصلی تروریزم بین‌المللی است.» او تأکید کرد که اگر رهبران سیاسی ایالات متحده و ناتو بر موافقت‌نامه دوحه تجدیدنظر و علیه رژیم خودکامه به نام امارت اسلامی اقدام نکنند، احتمال وقوع رویدادهای بزرگ‌تر از ۱۱ سپتامبر متصور خواهد بود.

نوریه نزهت سخنگوی وزارت معارف حکومت پیشین در توییترش نوشته است:

«کشتن ایمن ‌الظواهری رهبر شبکه‌ی تروریستی القاعده در قلب افغانستان نشان می‌دهد که ادعای طالبان مبنی بر عدم دخالت کشورهای بیرونی در خاک افغانستان یک ادعای میان‌تُهی است و پاکستان، قطر، عربستان و ایالات متحده اهداف معطوف به منافع خود را در افغانستان بدون هیچ ممانعتی دنبال می‌کنند و از سوی دیگر طالبان در وعده‌یی که به دنیا داده بودند ناکام شدند و با سلطه‌ی طالبان بر افغانستان؛ نه‌تنها طالبان، بلکه القاعده، داعش و ده‌ها گروه تروریستی دیگر فعالیت‌های خود را بر ضد منافع کشورهای همسایه و جهان در خاک افغانستان شدت بخشیده‌اند.

ولی آرین خبرنگار تلویزیون طلوع در توییترش نوشته است:

«حمله آمریکا بر الظواهری در کابل، خواب سراج‌الدین حقانی را نیز حرام کرد؛ مردی که بر سرش سال‌ها است جایزه آمریکا دارد.» آقای آرین افزوده است: «کشته‌شدن ایمن الظواهری در کابل، نشان می‌دهد که تاریخ روزهای خوش طالبان گذشت.»

باری سلام در صفحه‌اش نوشته است: «چه قتل الظواهری را طالبان خود برای باج‌دهی به آمریکا زمینه‌سازی کرده باشند و یا آمریکا از طریق استخبارات خود (و احتمالاً به کمک پاکستان) محل اختفای وی را کشف کرده باشد؛ در هر دو صورت طالبان بازنده‌اند. در صورت اول، اعتماد درون‌حزبی طالبان به‌شدت تضعیف خواهد شد و در حالت دوم، آمریکا اعتمادش را به طالبان کاملاً از دست خواهد داد.

نظریات برخی دیگر از کارشناسان مسائل سیاسی پس از کشته‌شدن ایمن الظواهری این است که رهبر گروه القاعده در پی حمله آمریکا در کابل، ا.ا. (امارات اسلامی) و ایالات متحده آمریکا، اتهام نقض توافق‌نامه دوحه را به یکدیگر وارد کردند و کارشناسان سیاسی می‌گویند که پاکستان این رویداد را طراحی کرده تا بر اعتبار ا. ا. در داخل و خارج صدمه بزند.

کشته‌شدن ایمن الظواهری و استقبال کشور‌های جهان

خبر کشته‌شدن ایمن الظواهری، رهبر گروه‌ی القاعده، با استقبال شماری از کشورهای جهان، به‌ویژه متحدان ایالات متحده روبرو شده است.

جستن ترودو، صدراعظم کانادا، کشته‌شدن الظواهری را یک گام به‌سوی جهان مصون‌تر خوانده و گفته است که کشورش برای دفع تهدیدهای دهشت افگنی و حفظ امنیت، با شرکای خود همکار خواهد بود.

آقای ترودو در پیام منتشر شده در توییتر نوشته است: «کانادا به‌خاطر مبارزه با تهدیدهای دهشت افگنی، ترویج صلح و امنیت و مصونیت مردم در این کشور (کانادا) و سراسر جهان، با شرکای جهانی کار خواهد کرد.»

آنتونی البانیز، صدراعظم آسترالیا گفته است که کشته‌شدن رهبر القاعده بیانگر این است که هیچگاه اجازه داده نخواهد شد که افغانستان بار دیگر به لانه‌ی امن دهشت افگنان مبدل شود.

وزارت خارجه‌ی عربستان سعودی نیز با استقبال از کشته‌شدن الظواهری از سایر کشورهای جهان خواسته است که برای حفاظت از مردم بی‌گناه، در مبارزه و ازبین‌بردن دهشت افگنی همکاری کنند.

جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده‌ی آمریکا، شام دوشنبه اول اگست (۱۰ اسد) از کشته‌شدن الظواهری خبر داد. به گفتۀ آقای بایدن، الظواهری در جریان یک عملیات هوایی نیروهای آمریکایی در کابل کشته شد.

ایالات متحده حضور الظواهری در افغانستان را نقض توافقنامه‌ی دوحه از سوی طالبان خواند و رئیس‌جمهور بایدن گفت که کشته‌شدن الظواهری ممکن منجر به آغاز یک عصر نو شود.

شبکه القاعده با وجود ازدست‌دادن رهبران‌اش توانسته است که طی سال‌های اخیر در شرق میانه، در شرق و غرب آفریقا و جنوب آسیا گسترش یابد.

کشورهای غربی از جمله ایالات متحده بارها گفته‌اند که حدود ۲۰ گروه «تندرو و تروریستی» در افغانستان فعالیت دارند و بر خلاف توافقنامه‌ی دوحه، طالبان روابطشان را با این گروه‌ها قطع نکرده‌اند.

ایمن الظواهری کی بود؟

ایمن محمد ربیع الظواهری که همه او را با تلخص الظواهری می‌شناسند در تاریخ ۱۹ جون ۱۹۵۱ در شهر المعادی مصر متولد شده بود. در ۱۴ سالگی به اخوان‌المسلمین پیوست و در ۲۳ سالگی از رشته طبابت دانشگاه قاهره فارغ‌التحصیل شد.

نخستین سفر او به افغانستان در دهه‌ی هشتاد میلادی و نخستین دیدار وی با اسامه بن لادن در ۱۸۸۷ اتفاق افتاده که پس از آن او طبیب شخصی بن لادن شد.

در سال ۲۰۱۱ او پس از کشته‌شدن اسامه بن لادن رهبر گروه القاعده به رهبری این گروه رسید.

براساس قطعنامه ۱۲۶۷ شورای امنیت سازمان ملل او به‌خاطر عضویت در گروه القاعده و دست‌داشتن در بمب‌گذاری‌های زیادی از جمله، بمب‌گذاری‌های ۷ اگست ۱۹۹۸ در سفارت خانه‌های آمریکا در نایروبی و تانزانیا، حمله ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ به مرکز تجارت جهانی و حمله بر کشتی جنگی یواس‌اس کول DDG-67 تحت تعقیب بود و دولت آمریکا برای افشای اطلاعاتی که منجر به دستگیری و یا کشته‌شدن الظواهری می‌شد ۲۵ میلیون دالر آمریکایی جایزه تعین کرده بود.

سرانجام ایمن محمد ربیع الظواهری، رهبر گروه القاعده، در تاریخ ۳۰ جولای ۲۰۲۲ میلادی (۸ اسد ۱۴۰۱) در یک حمله‌ی هوایی بدون سرنشین در کابل پایتخت افغانستان کشته شد.

منبع: صفحات اجتماعی