عطرِ آموزش در بهشت گیاهان مونترال

گزارشی از «باغ بوتانیک» مونترال یا JBM

بی‌تردید خیره‌ شدن در چشم‌اندازه‌های سبز و گیاهان رنگ‌‌به‌رنگ از لذت‌های سادهٰ بزرگ و لطیف زندگی‌ست. دراین میان گل و گل‌زار جایگاه ویژه خود دارد. چشم‌نوازی گل سبب شده تا از دیرباز مورد توجه انسان باشدٰ. شاید بدانید که از 4500 سال پیش قصرهای امپراتورهای مصر با گلدان‌های پراز گل که با سلیقه تزیین می‌شدند آراسته می‌شد. امروز در قرن بیست و یکم گل‌فروشی‌هاٰ پارک‌های پرگل و گل‌کاری‌های خیابان‌ها بخش تفکیک ناپذیری از زندگی شهری را تشکبل می‌دهند و کمتر مجلسی بدون آرایش با گل آغاز می‌شود. ما از نگاه کردن به گیاهان و بویژه گل‌های زیبا لذت می‌بریم که شاید کمتر به آن فکر کرده‌ایم. در این نوشته نمی خواهیم به دلائل فلسفی و طبیعی رابطه انسان با گل بپرداریم بلکه می‌خواهیم مکانی را معرفی کنیم که در همین نزدیکی‌ست، جایی که مامن گل‌های بسیار شده و می‌توان با گردش در آن از زیبایی رازآمیز گل و گیاهانش لذت برد.

از باغ گیاهان مونترال یا Jardin botanique de Montréal صحبت می‌کنم.

عطر آموزش در بهشت گیاهان مونترال  

این بهشت پرگل که مامن و محلی برای آشنایی با گیاهان مختلف دنیاستٰ در شرق مونترال در نزدیکی مترو Pie-IX واقع شده و یکی از ثروت‌های مهم شهر ما به حساب می‌آید. ایده ساخت باغی این چنینی از اواسط قرن نوزده وجود داشت؛ اما در دهه 1920، یک معلم جوان گیاه‌شناس ایده را دنبال کرد و بالاخره باغ در 9 ژوئن 1931 توسط همین معلم جوان frère Marie-Victorin «برادرماری ویکتورین» تأسیس شد. در شکل‌گیری این باغ کم نظیر، مهندسین متخصص در طراحی و تزئین چشم‌انداز، «Henry Teuscher» و «Frederick Gage Todd» با وی همکاری داشتند.
این پروژه در دوره غم‌گرفته‌ی رکود اقتصادی و غفلت شهرداری و علیرغم فضای موجود در سال‌های بین دو جنگ جهانی، با شور و اشتیاق ماری ویکتورین پی‌گیری شد و بعد از تأسیس رسمی آن، به تدریج با احداث ساختمان اداری و ساختمان پذیرش به سال‌های (1936-1939) و ساخت سالن‌های بزرگ و متعدد گلخانه ای به سال 1956 گسترش یافته و تکمیل شد.
باغ گیاه شناسی مونترال با 73 هکتار مساحت، دقیقاً در بر شمالی خیابان شربروک و پارک المپیک، در منطقه رزمونت قرارگرفته و از نظر تعداد و تنوع گیاهی و گستردگی فضا، یکی از بزرگترین باغ‌های دنیا از این رقم محسوب می‌شود. این باغ بعد از باغ گیاه شناسی سلطنتی Kew لندن، در دنیا مقام دوم را داراست.

شرایط اقتصادی و گرایش و علاقه روبه‌رشد جامعه در کمک به محیط‌ زیست در سال‌های 1970 باعث رونق واقعی باغ شد. همچنین از سرگیری تحقیقات علمی و موفقیت‌های بین‌المللی در زمینه گل‌ها و گیاهان در دهه 80 باعث شد این باغ جایگاه ویژه‌ای در دنیا به خود اختصاص دهد.

نوسازی و تکمیل سالن‌های متعدد نگه‌داری و نمایش گل و گیاه بیشتر نقاط دنیا، به وجود آوردن امکانات جدید تحقیقی، همکاری با دانشگاه مونترال و توسعه برنامه‌های آموزشی در باغبانی تزئینی از فعالیت‌های قابل توجه این باغ زیباست.
این باغ مكانی است كه در آن مجموعه‌ای از گياهان دنیا در فضای باز و در گلخانه‌ها كشت می‌شوند و نقش مهمی در زمينه‌های مختلف تحقيقاتی از جمله علوم گياهی و باغبانی، آموزش عمومی و آشنا ساختن مردم به اهميت گياهان و لزوم حفاظت از آنها برعهده دارد. بعلاوه محلی است که جهت ذخيره ژنتيكی گياهان در معرض خطر انقراض، مورداستفاده قرار می‌گیرد. گونه‌های نادر گیاهان از تمام نقاط دنیا جمع آوری شده و در اینجا از آنها بادقت مراقبت می‌شود. در باغ‌ امكانات لازم برای مطالعه و تحقيق درباره تنوع ‌زيستی گیاهان و حفاظت از آنها فراهم بوده و تحقيق در زمينه روش‌های تكثير و پرورش گونه‌های با ارزش از موضوعاتی است که به آن پرداخته می‌شود.

در حال حاضر این باغ بزرگ – یادگار با ارزش آن معلم جوان- با دارا بودن 22000 گونه گیاهی، و با توسعه تدریجی آن در سالهای بعدی از جمله گشایش: des serres یعنی 10 سالن نمایش و نگهداری گل و گیاه (1956)، l’Arboretum یا محوطه‌ها و باغ‌های مخصوص کاشت و پرورش درختان متنوع و مختلف دنیا (1970) همراه با خانه درخت، سی باغ با ویژگی‌های موضوعی مختلف مانند باغ رز (1976)، باغ ژاپن (1988)، باغ چین (1991)، باغ ملت‌های اولیه یا Premières nations (2001) و مرکز حشره شناسی (1990) و تیم مجهزی از محققان و فعالان در زمینه گیاهان، به صورت یکی از زیباترین و کامل ترین باغ‌های دنیا درآمده و در ماه می ‌2008 رسماً به عنوان حوزه تاریخی ملی کانادا شناخته شده است.

در هوای زمستانی 35 درجه زیر صفر مونترال و در یخبندان‌های شدید اگر دلتان هوس هوای گرم و مرطوب وگیاهان منطقه آمازون را کرد یا اگر خواستید کاکتوس‌های عجیب و غریب و غول پیکر سرزمین‌های خشک را ببینید و یا دیدن گل‌ها و گیاهان مناطق مدیترانه‌ای را دوست داشتید؛ حتی اگر خواستید درختان بزرگ ادویه‌های مورد استفاده هر روزه خودتان را از دارچین و هل و زردچوبه و…و…و گرفته تا تمبرهندی و میخک و صدها نوع دیگر را ببینید، حتماً بلیط ورود خریده و به گلخانه‌های بزرگ این باغ سربزنید چون با دنیائی از شگفتی روبرو خواهید بود. و شما خواهید توانست با یک بلیت به تمام مناطق دنیا سفر کرده و از گلها و گیاهان و درختانی از هر نوع آب و هوا دیدن کنید.

این گلخانه‌ها با مساحت چهار هزار متر مربع، 36هزار گیاه را با تنوعی برابر با 12هزار گونه، در خود جای داده است.

در فصل تابستان این بازدید توأم با لذت بردن از هوای آزاد بیرون و بازدید از باغهای متعدد، و بُنسای‌های چین خواهد بود. بخش Bonsaï یا درختان مینیاتوری که هر کدام با شناسنامه‌ای در رابطه با اسم، گونه، سن و زادگاه اصلی خودشان معرفی شده‌اند. بعضی از این بنسای‌ها علیرغم جثه بسیار کوچک و ظریف و ریز خود، یکصدا با همنوعان قطور و تنومند خویش از گذر 250 سال عمر حکایت‌ها دارند.

هرسال به مناسبت‌های مختلف مراسم سنتی و جشن‌های جالبی در این باغ‌ها برگزار می‌شود. امسال از 7 سپتامبر تا 4 نوامبر 2012 جشن بیستمین سالگرد سحر و جادوی نور در باغ چین برپاست. این جشن با هزار فانوس رنگارنگ تزئین شده و در تاریکی شب فانوس‌های جادوئی با نور سحرانگیز خود محیط را نورانی و جذاب می‌کنند، بازدیدکنندگان در باغ ژاپن نیز در هوای تاریک روشن غروب با مسیر زیبای پر راز و رمزی از نور مواجه خواهند شد.

جشن «جادوی فانوس»

جشن «جادوی فانوس» باغ چین، مبتنی بر داستانی غنی و معنوی از چین است و استفاده از فانوس‌های متعدد جهت باشکوه و نورانی کردن جشن‌ها را به سلسله پادشاهی «هان» (206 قبل از میلاد تا 220 بعد از میلاد) نسبت داده‌اند که در حال حاضر در جشن‌های سال نو استفاده می‌شود.
باغ گیاه شناسی مونترال خدمات آموزشی بسیاری در زمینه‌های گیاه شناسی، باغبانی و علوم طبیعی برای مقاطع مختلف تحصیلی و سنی ارائه می‌دهد. با توجه به فصول مختلف سال و بخش‌های متنوع موجود در آنجا، نمایشگاه‌های موضوعی و برنامه‌های فرهنگی کشورهای آسیائی در باغهای چین و ژاپن، شناخت درختان و جنگل‌ها در خانه درخت، و آشنائی با فرهنگ بومی کانادا در باغ «ملل اولیه» انجام می‌شود. دانش آموزان مدارس مونترال به دلیل وجود 10 سالن گلخانه‌ای بزرگ و داشتن گل‌ها، گیاهان و درختان مناطق آب و هوائی مختلف دنیا، از برنامه‌های آموزشی این باغ بزرگ به صورت گسترده و عملی استفاده کرده و دانش کسب می‌کنند.
در طول تابستان گروه دانش آموزان مدارس و جوانان در کمپ‌های یک روزه‌ی از قبل برنامه‌ریزی شده، همراه با دوستان‌شان در بخش‌های مختلف آنجا به مشاهده و آموزش و در عین حال بهره‌گیری از طبیعت زیبای باغ می‌پردازند.
«ژغدن بتانیک» یا باغ گیاه شناسی، غیر از خدمات فرهنگی و آموزشی به نوعی دیگر هم در خدمت جامعه است. این باغ فضاهای باز و غرفه‌های خود را برای برگزاری کوکتل ها، کنفرانس ها، جشن افتتاحیه شرکت ها، گردهمائی‌های احزاب، مراسم ازدواج و پذیرائی‌های مختلف اجاره می‌دهد.

بخش Papillons en liberté یکی از دلپذیرترین و زیباترین برنامه‌های این باغ است. پرواز پروانه‌های متنوع، زیبا و رنگارنگ در فضای آزاد و بزرگ و درعین حال محدود که به بازدید کننده این امکان را می‌دهد تا این پروانه‌های بسیار جالب و بی نظیر را دور و اطراف خود ببیند که آزادانه در محیطی پر از گل وگیاه به صورت انبوه از گلی به گل دیگر می‌نشینند.

سال 2012 پانزدهمین سالی بود که این برنامه در ژغدن بتانیک در گلخانه بزرگ و گلخانه سرخس‌ها برگزار شد و از 16 فوریه تا 29 آوریل خانواده‌ها همراه فرزندان خود توانستند از این نمایشگاه لطیف و پر از احساس بازدید کنند.

حشره شناسی

در بخشی از باغ، مرکز حشره شناسی قرار گرفته است. بازدیدکنندگان در ورود به آنجا وارد دنیای شگفت‌انگیز حشرات، این قهرمانان طبیعت از چهار گوشه دنیا می‌شوند. بازدید از این نمایشگاه، هم تفریحی و هم آموزنده است.
یکی دیگر از خدمات آموزشی این باغ دائر کردن دوره‌های آموزشی در زمینه‌های مختلف است. در پائیز امسال کلاس‌ها در سطح وسیعی باز و در خدمت آموزش علاقه‌مندان است. در ماه سپتامبر کلاس‌ها به این موضوعات می‌پردازد: بیداری برای آروماتراپی، شناخت و طرز استفاده از گیاهان داروئی، شناخت و طرز استفاده ازسبزی‌های داروئی، حفاظت از سبزی‌ها، مراقبت از درختان آسیب دیده، مراقبت و نگه‌داری از درختچه‌ها، مراقبت و نگه‌داری گیاهان آپارتمانی، شناخت روغن‌ها و…و…و بسیاری دیگر؛ اما هر ماه کلاس‌ها با موضوع‌های متفاوتی برگزار می‌شود.
برای ثبت نام در این دوره‌های کوتاه مدت می‌شود با شماره تلفن 5148721493 Les Amis du Jardin botanique de Montréal تماس گرفت.

برنامه‌های سال 2012 باغ چین:
• جشن فانوس سال 2012 باغ چین که تا 4 نوامبر ادامه خواهد داشت، هر روز از ساعت 6 و سی دقیقه شروع می‌شود و بازدید کنندگان در جریان تاریخچه شگفت انگیز این جشن قرار می‌گیرند.
• سازهای کوبه ای چین: از 7 سپتامبر تا 4 نوامبر سه شنبه‌ها در ساعتهای: هجده – هجده و چهل و پنج دقیقه – نوزده و سی دقیقه – بیست و پانزده دقیقه ( به استثنای 9 و 16 اکتبر)
• ملودی erhu ویولن دو سیم چینی: 15- 22 – 29 سپتامبر، شروع: ساعت هجده و سی دقیقه تا ساعت بیست و یک و در ماه اکتبر تمام شنبه‌ها و یکشنبه ها.

توضیح:
طبق ماده 35 قانون اساسی 1982 کانادا، سه گروه بومی، سرخپوستان، اسکیموها و دورگه‌های بوجود آمده از دو گروه اول و مهاجران اروپایی، «ملل اولیه کانادا» Premières nations محسوب می‌شوند.

آدرس باغ گیاهی
4101 rue Sherbrooke Est, Montréal, Québec, H1X 2B2

منابع:
http://www2.ville.montreal.qc.ca/jardin/menu.htm

http://www2.ville.montreal.qc.ca/jardin/jardin_virtuel/serres/serres.htm

http://www2.ville.montreal.qc.ca/jardin/propos/services/location.htm

دانشنامه آزاد ویکی‌پدیا