سبک‌های موسیقی در افغانستان

در شماره‌های قبل مجله «هفته» صفحه آریانا، نگاهی به تاریخچه موسیقی افغانستان و بنیان‌گذاران آن مقالهٔ نشر شد که در این شماره می‌‌خواهیم آن را ادامه بدهیم.

موسیقی کلاسیک 

این موسیقی به شکل غزل فارسی و راگ هندی خوانده می‌شود. مشهورترین آواز خوانان موسیقی کلاسیک افغانستان؛ استاد غلام حسین، استاد قاسم، استاد نتو، استاد محمدحسین سرآهنگ، استاد اولمیر، استاد رحیم بخش و استاد مهوش که در بین افغان‌ها بسیار محبوب هستند.

موسیقی پاپ 

سبک جدیدی است که شنونده گان زیاد دارد این سبک بعد از تأسیس رادیو افغانستان در سال ۱۹۲۱ میلادی به میان آمده است. این موسیقی پس از وارد شدن آلات غربی به خصوص بعد از سال ۱۹۴۰ میلادی رونق خوبی پیدا کرد. در رادیو تلویزیون افغانستان این گونه آواز خوانان را آماتور (غیر حرفه ای) و این سبک را آماتوری می‌نامیدند. مشهور ترین آواز خوانان پاپ؛ احمدظاهر، احمد ولی، ظاهر هویدا، جلیل زلاند، صادق فطرت (ناشناس)، پرستو، قمرگل، ژیلا، نغمه، عارف کیهان، رحیم مهریار، رحیم جهانی، استاد مددی، طاهرشباب، شادکام و دیگران…. اولین زن خواننده پاپ بانو پروین و دومین آن بانو آزاده است.موسیقی محلی فولکوریک

عبارت از موسیقی محلی یا کلیوالی افغانستان است. موسیقی آن عده محلات و سمت‌هایی که شهرت دارند عبارتند از سبک بدخشی، خراباتی، لوگری، قطغنی، هزاره گی، سبک غرنی مردم پکتیا، سمت مشرقی، کلیوالی مردم پشتون، ترکمنی، هراتی، قرصک پنجشیر، مذهبی و مردم نورستان. از هنرمندان محلی خوان می‌توان از گل زمان (در سمت پکتیایی)، صفدر توکلی (در سبک هزاره گی)، بیلتون (در سبک لوگری)، ناوک هراتی (در سبک هراتی)، بنگیچه تاشقرغانی (در سبک شمال)، بازگل بدخشی (سبک بدخشی )، حاجی سیفو (سبک شمالی) و همآهنگ (سبک خراباتی) را نام برد.

مسلمآ با رواج موسیقی هندی و سپس غربی در سدهٔ اخیر، بر موسیقی محلی افغانستان نیز تاثیر‌هایی گذاشت. البته این سبک‌های جدید که رادیو افغانستان (یگانه وسیله ارتباط جمعی در آن سال‌ها را در اختیار داشتند)، موسیقی محلی را در انزوا قرار دادند ولی در مواردی نیز این هنرمندان توانستند بعضی از آهنگ‌های معروف را «آستا برو» و «نازی جان» از این دسته است که توسط استاد قاسم باز سازی و باز خوانی شده اند. از آن پس نیز استاد محمدحسین سر آهنگ در اجرای قطعات شمالی و استاد عبدالوهاب مددی در اجرای قطعاتی از ( ناشناس) در اجرای بعضی قطعات پشتو گام ‌های برداشته اند.
عارف کیهان چندین آهنگ محلی بدخشان را باز ساز‌های مدرن دوباره خوانی کرده که مورد توجه مردم قرار گرفته این روش حتی توسط نسل جوان تری چون فرهاد دریا و داوود سرخوش نیز پی گرفته شده است. که این‌ها آهنگ‌های محلی را با ساز‌های غربی اجرا کرده اند.

تأسیس اولین گروه آماتور   

اولین گروه آماتور در سال ۱۳۴۳ خورشیدی در افغانستان تأسیس شد. ایده ایجاد این گروه از ظاهر هویدا و عزیز آشنا از هنرمندان مشهور افغانستان بود.
آقا محمد کارگر، احمدشاکر، چترام سانی، سید حبیب علوی، کبیر هویدا و یونس از دیگر اعضای این گروه بودند. رحیم جهانی، مسحور جمال، ضیا سراج، شیر شرار از جمله هنرمندانی بودند که بعدآ به اولین گروه آماتور پیوستند. این گروه، در دو سال آغاز کارش به شهرت بسیاری دست یافته و علاقمندان خود را در بین مردم افغانستان یافت.
این گروه در رادیو افغانستان تحت نظر استاد زلاند از پیش کسوتان عرصه موسیقی کار می‌کرد. زیرا موسیقی آماتور روشی تازه بود و لازم بود که این گروه زیر نظر بزرگی در عرصه موسیقی کار کند. استاد زلاند خود نیز در انقلاب موسیقی افغانستان نقش مهمی داشت. اعضای اولین گروه موسیقی افغانستان با شوق خستگی ناپذیر موسیقی را آموختند و جای خود را در دل‌های مردم باز کردند.

 تفاوت موسیقی آماتور با موسیقی خرابات

سبک موسیقی خرابات سنگین و پخته به روش کلاسیک است و موسیقی آماتور موسیقی شهری و روز بود. آلات موسیقی این دو سبک نیز کاملآ متفاوت بود. در موسیقی آماتور به استثنای طبله تمام آلات موسیقی خاص بود.
آلات موسیقی آماتور غربی است و شامل ارکوزیم، فلوت آهنی، پیانو، گیتار، ویالون است. اما رباب، نی،‌هارمونیه، باتکس، دو تار و سه تار از جمله موسیقی خرابات اند که مربوط به موسیقی شرق است.
منابع : ویکی پدیا، دانشنامه آزاد، چگونگی موسیقی در افغانستان، کریم پوپل، نگاهی به تاریخچه موسیقی پاپ بی بی سی .