گلسا تیموری، اسلام‌آباد غرب
|
پیشگفتار نمی‌دانم چند نفر از خوانندگان این مقاله تاکنون با افراد دیابتی برخورد داشته‌اند و آیا آگاهی کافی درباره این بیماری دارند؟ آیا از دغدغه این بیماران و روحیات آن‌ها باخبرند؟ این‌ها پرسش‌هایی است که من در این مقاله به روایت داستان و تصویر برای شما مخاطبان عزیز بیان می‌کنم. پدر من سال‌ها است که به بیماری دیابت نوع دوم مبتلاست. شیرینی‌ها به دهان ما خوشمزه به دهان آن‌ها سم واقعی است. کافی است مقدار انسولین مصرفی بالا و پایین برود آن‌وقت واویلا! حتماً تا به حال جمله «دختران بابایی هستند» را شنیده‌اید. من هم از آن دختران بابایی‌ام. بارها اندامش را زخمی دیده‌ام. آه و ناله‌های همراه با درد او را شنیده‌ام. دردهای او را تجربه نکرده‌ام اما با تک‌تک آن‌ها درد کشیده‌ام. ولی این دفعه جور دیگری بود این زخم، جزء زخم‌های خوب‌شدنی نبود. به گفته پزشکان ارتوپد انگشت پایش باید قطع می‌شد وسلام… من سال پیش دوره‌های درمانگری زخم را گذرانده‌ام اما آیا مدرک کفایت می‌کند؟ خیر باید اقدام دیگری کرد دل را به دریا زد این دفعه پای پدر در میان است. چه کنم؟ در دلم آشوب و هیجان و ترس، این سه‌گانه‌های علل وحشت دست به دست هم داده‌اند. تعارف را کنار گذاشتم و از پزشک متخصص درخواست کردم که پای پدر را خود درمان کنم. در این میان پزشک همکاری لازم را با من انجام داد گرچه برخی از پرسنل بخش مرا ناامید می‌کردند. تاکنون کسی در شرایط پدر من بدون آمپوتاسیون یا همان قطع عضو از بیمارستان خارج نشده از اینکه او را تنها بگذارم می‌ترسم. نکند او هم ناامید شود و راضی به جراحی شود، نکند من نتوانم شجاعتم را به او ثابت کنم. ۱۸ روز در بیمارستان هرروز آمیزه‌ای بود از ترس و ناامیدی و امید. از جناب دکتر عطاالله انصاری، جناب دکتر سید محمد حسینی کازرونی، خانم دکتر فاطمه معتمدی، سرکار خانم صدیقه آقایی، خانم فاطمه سمنان و آقای مجید فلاح همکار ماهر و خبره در زخم، کمال تشکر را دارم. درنهایت مقاله را باافتخار تقدیم به روح پرفتوح همیشه ماندگار دایی عزیزم محمدرضا اسدی می‌کنم. او در آخرین دیدار به من گفت: «هیچ‌وقت کارت را رها نکن و پیوسته ادامه بده…» امید است روزی کرمانشاه مهد مردمان غیور و مرکز امید بیماران دیابت شود و دیگر هیچ عضوی از بدن جدا نگردد. |
مقدمه
اختلال در اعصاب به‌خصوص اعصاب سطحی بدن نروپاتی نام دارد. اگر اعصاب حسی صدمه ببینند در دست‌وپاهای فرد احساس سوزن سوزن شدن و تیر کشیدن یا خارش ایجاد می‌شود؛ یا اگر ضعف در عضلات صورت گیرد اعصاب حرکتی آسیب دیده‌اند. علائم نروپاتی می‌تواند: خواب‌رفتگی دست و پا، حساسیت شدید پوست، عدم درک تغییر درجه حرارت بدن. زخم در پا و ساق پا، عفونت و گانگرن، تغییر در حالت ناخن و انگشتان یا سرگیجه به دلیل تغییر در فشارخون، عدم تحمل گرما، از دست دادن کنترل مثانه، باد کردن شکم، یبوست یا اسهال باشد. این مقاله مدیریت زخم در فرد دیابتی مبتلابه نروپاتی حسی را موردبررسی قرار می‌دهد و اینکه روش‌های مدیریتی این‌گونه زخم‌ها توسط درمانگران زخم چگونه است.
بیمار مردی ۶۳ ساله با سابقه ژنتیکی دیابت نوع دوم، عمل جراحی قلب باز، مصرف انسولین و زخم در ناحیه کف پا است، هم‌چنین در چند سال اخیر به دلیل ضعف در عضلات به کمک عصا حرکت می‌کند و یک‌پا همیشه مسئولیت به کار انداختن پای دیگر را بر عهده دارد. درنتیجه کل وزن بدن بر روی آن پای فداکار است. چندی پیش از علائم بروز زخم، ایشان دچار یبوست شدید، تغییر در فشارخون، عدم تحمل گرما و عدم ایستادگی بدن بر روی دو پا شده‌اند و این زنگ خطری برای پای همیشه درصحنه به‌حساب می‌آید.
جلسه اول:
مادر خانواده متوجه زخمی در کف پای بیمار شده، بیمار به دلیل عدم درک حس، متوجه نمی‌شود (علل اصلی ایجاد این زخم هنوز مشخص نیست اما به‌صورت تاولی که ترکیده شده باشد نشان داده می‌شود.) نکته: هیچ‌وقت تاول را به‌طور کامل دبرید نکنید زیرا خود تاول به‌عنوان پانسمان محافظ عمل می‌کند. برای اقدام اولیه شستشوی زخم و پانسمان آن صورت می‌گیرد و حتی آنتی‌بیوتیک تراپی، اما به دلیل عدم همکاری بیمار این زخم سریع نکروز شده و عفونت می‌کند.
صبح روز شنبه ۲۹ آذرماه سال ۱۳۹۹ به متخصص عفونی جهت دریافت آنتی‌بیوتیک مراجعه نمودند و پزشک ایشان نظر به دریافت آنتی‌بیوتیک وریدی، تست ام آر ای و سونوگرافی از عروق گرفتند. گوشی من به صدا درآمد و پدر گفت سه روز آنتی‌بیوتیک می‌گیرم و برمی‌گردم، (به خاطر وجود بیماری پاندمیک کرونا) تو به بیمارستان نیا. اما من رفتم. روز بعد از پای ایشان ام آر ای گرفته شد و گزارش آن استئومیلیت انگشت پا بود.
کاش این آگاهی به پرستاران مناطق دور داده شود که هر زخمی با بتادین و گاز استریل خشک قابل‌درمان نیست و پیوسته علم در حال پیشرفت است. آن سه روز تا قبل از اقدام من زخم خشک شده بود و زیر آن لایه وسیعی از عفونت به چشم می‌خورد. محیط مرطوب باعث تسریع بهبودی زخم می‌گردد ما باید محیط مرطوبی را برای بهبود زخم فراهم کنیم. اقدامات در مناطق محروم:
لگن، تیغ بیستوری، کورت، دستکش استریل، سرم شستشو، گاز استریل. شاید باورتان نشود اما من فقط توانستم به کمک یک تشت، سرم شستشو و تیغ سایز ۲۰ و دستکش استریل از قبل تهیه‌شده این اقدام را انجام دهم.
ابتدا زخم را به کمک سرم شستشو و یک شامپو بچه که بدون سولفات بود شستم. پا ادم بسیاری دارد سلولیت کامل مشخص است، ایستادن بر روی پا غیرممکن است، آن‌قدر عفونت جمع شده که داغی پا قابل‌لمس است. در این شرایط باید سعی در کاهش بار بر روی پا را انجام داد عفونت باید تخلیه شود اما چگونه؟
هفته را دنبال کنید در: اینستاگرام – تلگرام – توئیتر
| بیشتر بخوانید: |
زنگ‌های گوشی به صدا درآمده، من تعهد داده‌ام پرستار شخصی باشم، پدرم پریشان است اما در ذهن خود بهترین کار را می‌کند آن هم امید به فرزند است. خواهران، اقوام، دوست و آشنا هیچ‌یک امید ندارند مادر پشت فرزند را گرفته است. به کمک مادر و دخترعمو به‌عنوان دستیار من، زخم را دبرید شارپ می‌کنم. خون در سطل جمع شده، هیچ‌یک نمی‌توانند این صحنه را هضم کنند؛ اما ادامه می‌دهم. استادم به من گفته دبرید شارپ بهترین اقدام جهت فعال‌سازی زخم است. دبرید را آغاز کردم و با لایه‌ای وسیع از عفونت روبه‌رو شدم مانند چربی که به گوشت متصل شده؛ سفت و سخت، اما اینجا دبرید شارپ را متوقف کردم. کالوس‌های ضخیم اطراف زخم را برداشته و به کمک پماد آنتی‌باکتریال «زینک» آن را چرب نمودم.
روز دوم:
پزشک متخصص هر روز به دیدن پدر می‌آید و هر روز از روال کار رضایت دارد. من هم پانسمان‌های موردنیاز را تهیه کردم. صبح روز بعد در ساعت ۱۰ صبح پانسمان‌ها به دستم رسید گفته بودم زخم احتیاج به محیط مرطوب دارد باید مناسب‌ترین پانسمان را انتخاب نمود.
پانسمان هیدروزورب: خیس خوردگی در اطراف زخم باید کنترل شود. درواقع ماسریشن اطراف زخم، زخم را استاپ می‌کند. از طرفی عفونت‌هایی که سفت و سخت شده‌اند تا حدودی باید با دبرید شارپ برداشته شوند، اما مابقی کار پانسمان‌های با خاصیت دبرید اتولیتیک است. پانسمان هیدروزورب از خیس خوردگی اطراف زخم به دلیل وجود تری‌گلیسرید موجود در آن ممانعت می‌کند و به‌راحتی بافت نکروز و اسلاف را دبرید می‌کند.
پانسمان ژل سوربکت: این پانسمان در صورت وجود عفونت مورداستفاده قرار می‌گیرد و پاک‌سازی عمیق و خوبی دارد، از یک‌لایه ژل با پایه آب ساخته شده است، آنتی‌باکتریال است، عفونت قارچی هم برمی‌دارد.
اقدام درمانی: به مدت چهار جلسه پشت سرهم هیدروزورب سرنگی و ژل سوربکت را به‌صورت مستقیم بر روی زخم قرار داده تا عفونت را به بیرون بکشند.
سه‌شنبه هفتمین روز از درمان من است، کم‌کم به خودم امیدوار شده بودم اما قرار بود که برای بررسی عروق به کرمانشاه نزد متخصص برویم. دکتر ما را به متخصص عفونی در کرمانشاه معرفی نمود اما متخصص وقت نداشت. من به پایین پله‌ها آمدم اقوام با دیدن تصاویر پا، در دل بیمار و اعضای خانواده وحشت انداختند که این پا قطع شدنی است سریع‌تر برای درمان به یک شهر دیگر بروید. دلم لرزیده از دانشگاه مرخصی گرفته‌ام چشم امید اساتید به من هست چه کنم؟ یک تماس با استادم در ایران سرکار خانم صدیقه آقایی گرفتم. فقط گفتم که به نظر شما زخم پا بهتر نشده؟ گفتند: کار شما خوب است. من هم گفتم: خودتان به پدر بگویید ترسیده است. اقوام پیاپی به پدر متذکر شدند که باید بروی…
فاصله کرمانشاه تا اسلام‌آباد ۶۵ کیلومتر است. در تاریکی شب چشمان گریان پدر در پشت آیینه ماشین عمویم پیدا بود. به خانه برگشتیم پدر باید به بیمارستان بازمی‌گشت، تنها جمله‌ام این بود: حاضر شو برویم یک شهر دیگر اصفهان… پدر گفت: فردا چهارشنبه است لاروها را بیندار.
لارودرمانی: لاروها نوزاد مگس هستند که عفونت را می‌خورند و محیط زخم را عاری از اسلاف می‌کنند. زخم‌های عفونی که در آن بافتهای مرده «نکروز» وجود دارد، به کمک لارو حذف و درمان می‌شود.
این روش درمان برای بیماران مبتلا به زخم پای دیابتی نیز کاربرد دارد لاروها را روی زخم به روش کاملاً استریل گذاشتم. شب حدوداً ساعت ۱۲ بامداد پدر پیغام صوتی گذاشته بود که لاروها مرا اذیت می‌کنند. درست است روش خوبی است اما هر بیماری تحمل وجود لاروها را به‌عنوان مهمان چندروزه ندارد. ساعت سه بامداد از خواب پریدم و پیغام پدر را گوش دادم، خدایا چه کنم! به هیچ جا دسترسی ندارم. تا ساعت ۶ منتظر ماندم و شش با بخش مردان تماس گرفته و به پرسنل گفتم سری به او بزنند اما دست به لاروها نزنند. هفت صبح خود را رساندم. لاروها آن‌قدر بزرگ نشده بودند اما کار خود را خوب انجام داده بودند.
روز یازدهم:
حالا که ترشح فعالی ندارد و کف زخم تا حدودی مشخص است باید یک پانسمان آنتی‌باکتریال، جاذب ترشحات و فراهم‌کننده رطوبت استفاده شود.
اکواسل نقره: اکواسل نقره، پانسمانی جاذب، ضد باکتری و آغشته به نقره، بسیار نرم، استریل نواری و متشکل از هیدرو فیبر و یون نقره است.
نقره به‌کاررفته شده در این پانسمان، به نابودی میکروب‌های زخم کمک می‌کند. این پانسمان با جذب مایع زخم و باکتری به خود، ژل نرم و چسبنده‌ای را ایجاد می‌کند که دقیقاً مطابق با سطح زخم است، درنتیجه محیط زخم مرطوب می‌ماند. مرطوب بودن محیط زخم و کنترل باکتری‌ها، روند بهبودی را تسریع می‌بخشد و خطر ابتلا به عفونت را کاهش می‌دهد. به مدت دو هفته از ترکیب اکواسل نقره و ژل عسل مدی هانی استفاده شد. ژل عسل رطوبت زخم را فراهم می‌کند در زخم‌های سطحی عملکرد خوبی دارد؛ اما نیاز به یک پانسمان ثانویه برای انواع ژل‌ها است.
ژل عسل و اکواسل نقره (پانسمان اکواسل نقره) تا ۱۴ روز قابل‌استفاده است بعد از آن علائم بالینی باید بررسی شود.
ریبون گاز: ریبون گاز و ژل عسل ترکیب خوبی هستند. مخصوصاً در حفره‌های دارای عفونت به‌راحتی ریبون اسلاف را بیرون می‌کشد و بر روی باکتری، قارچ تأثیرگذار است. برای زخم‌های حاد و شدید به‌خصوص زخم‌های شریانی و زخم‌های دیابتی ایده‌آل، برای زخم‌های حفره‌ای بسیار مناسب و برای زخم‌های قارچی در پوست یا بین انگشتان است وجود ساختارهای هیدروفوب در سطح سلولی این میکرواورگانیزم‌ها شناسایی گردید.
زمانی که سطح سبزرنگ پانسمان در تماس با زخم قرار می‌گیرد، میکروب در حضور ترشحات زخم به سطح هیدروفوب پانسمان متصل می‌شود. این چسبندگی سبب غیرفعال شدن میکروارگانیسم‌ها شده و با هر تعویض پانسمان میزان آن‌ها در زخم کم می‌شود.
زخم به کمک ریبون گاز عاری از عفونت شد. حالا نوبت به پر کردن زخم می‌رسید برای تسریع درروند درمان، پی آر پی زخم را شروع کردیم. (یک جلسه پی آر پی)
پی آر پی زخم: پی آر پی درواقع همان پلاسما درمانی است که روشی صد در صد طبیعی است. در این روش از پلاکت‌های خون خود بیمار برای جوان‌سازی بافتهای آسیب‌دیده استفاده می‌شود. مقداری از خون بیمار را گرفته و با استفاده از کیت‌های مخصوص پلاکت خون را جدا می‌کنند. پلاکت‌ها بعد از جداسازی از خون غنی‌شده و سپس برای تزریق آماده می‌شود. پلاکت‌ها سرشار از انواع محرک‌های رشد هستند.
مرحله آخر درمان
لیزر درمانی: هرچند که بیماری نوروپاتی قابل‌درمان نیست، اما روش‌های مدیریتی وجود دارد که متخصصان پزشکی برای کمک به کاهش درد و ناراحتی‌هایی که این عارضه ایجاد می‌کند، توصیه می‌کنند. این روش‌ها، علائم را هدف قرار داده و زندگی روزمره را برای افرادی که از مشکلات حسی ناشی از نوروپاتی رنج می‌برند، قابل‌تحمل می‌کند.
در بیشتر موارد، نوروپاتی با داروهایی که هدف آن‌ها کاهش درد است، کنترل می‌شود؛ اما این داروها برای طولانی‌مدت راه ایده‌آلی نیستند. به این دلیل که استفاده مداوم از داروهای ضد درد بر کبد و کلیه اثرات مخربی دارد. یک روش مؤثر برای کنترل این بیماری درمان با لیزر است این روش با تحریک گردش خون در نقاط آسیب‌دیده کار می‌کند و برای رفع سایر علائم مرتبط با نوروپاتی دیابتی ازجمله التهاب و بهبود زخم استفاده می‌شود.
۱. ندروفیت را آزاد می‌کند که باعث کاهش درد می‌شود،
۲. تورم را کاهش می‌دهد،
۳. باعث افزایش جریان خون می‌شود،
۴. باعث رشد مجدد بافتهای عصبی شده و آن‌ها را ترمیم می‌کند.
درنهایت پوست‌های آسیب‌دیده ترمیم شدند و بافت زخم رو به بهبود است و من با صبوری والدین همکاری دوستان عزیز و اعتماد اساتید توانستم این پا را از امپوته نجات دهم. پای پرماجرای مقاله ما با تمام روزهای تلخ و شیرین مداوا شد، پدر حالش رو به بهبود است و من تجارب فراوانی کسب کردم. این مقاله را نوشتم تا جامعه دیابتی امید خود را قطع ننمایند. دریای علم وسیع و هر معجزه‌ای در راه است. پروسه‌ی درمان زخم زمان‌بر است و صبر اعضای خانواده را برای همراهی بیمار می‌طلبد. در کنار هم باشید تا بتوانید از پس این امتحان‌ها برآیید.
