آیا بحران کووید19 پایان جهانی‌سازی را رقم خواهد زد؟

شیوع ویروس جدید کرونا در جهان شبکه تامین را در مقیاس جهانی در زمینه‌های مختلف به ویژه تجهیزات بهداشتی، دارویی و مواد غذایی فلج کرد. بحران کووید19 کشورهای جهان را با نقطه ضعف‌هایشان آشنا و آنها را وادار کرد به آسیب‌پذیری خودشان اذعان کنند.

هفته پیش دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا اعلام کرد در نظر دارد تا دو سال آینده آمریکا را از نظر تولید آنتی بیوتیک‌ها خودکفا کند. به نظر می‌رسد دولت ترامپ برای تحقق این هدف و در کل برای احیای اقتصاد آمریکا در دوره پساکرونا روی یک راهبرد حمایت‌گرایانه حساب باز کرده است.

در کانادا نیز همانند بسیاری از کشورهای دیگر، بحران کووید19 اندیشه بازگشت به خود و ضرورت بومی‌سازیِ اقتصاد و خودکفایی را مطرح کرده است. در هفته‌های اخیر بخش صنعت کانادا تلاش‌های گسترده‌ای را آغاز کرده است تا کمبود ماسک، دستگاه‌های تنفس مصنوعی، کیت‌های غربالگری و دیگر تجهیزات پزشکی را جبران نماید.

وزیر اول انتاریو ماه گذشته تاکید کرد: «از این پس ما روی هیچکس نباید حساب کنیم. ما باید کالاهای اساسی مورد نیاز خود را همین جا داخل کشور تولید کنیم. استان ما موتور تولید کشور محسوب می‌شود.»

اما سوال این است که آیا کانادا می‌تواند در درازمدت به خودکفایی کامل دست یابد؟

هفته را دنبال کنید در: اینستاگرام – تلگرام

احیای فعالیت‌های تولیدی

در این دوره بحرانی بسیاری از سیاست‌مداران و روسای شرکتها وابستگی کشورهایشان را به چین به عنوان تولیدکننده کالاهای اساسی زیر سوال برده و از دولتهایشان خواسته‌اند با درس گرفتن از پیامدهای بحران کووید19 برای رهایی از این وابستگی یا دستکم کاستن از آن تدابیری موثر به اجرا گذارند.

یان سیمون استاد استراتژی در دانشگاه لاوال می‌گوید: «چین در دنیای امروز به شریکی انکار ناپذیرو غیرقابل دورزدن تبدیل شده است چرا که این کشور کالاهایی تولید می‌کند که همه کشورها هر روز به آنها نیاز دارند. به عنوان مثال، به خودرویی که سوار می‌شوید یا تلفن همراهی که دارید، نگاه کنید؛ در هر یک از آنها رد پای تولیدات کارخانه‌ای چین را خواهید یافت.»

کارشناسان اتحادیه صنعتی و تجاری تولیدکنندگان و صادرکنندگان کانادا MEC معتقدند بحران کووید19 که فعالیت‌های اقتصادی همه کشورهای جهان را فلج کرده، فرصت مناسبی است تا صنایع تولیدی را بار دیگر به آمریکای شمالی بازگردانیم. چرا که بسیاری از شرکت‌های تولیدی کانادا نیازهای خود را از چین تامین می‌کنند و هر گونه اختلال یا وقفه در تحویل قطعاتی که این شرکت‌ها به آن نیاز دارند، تولید یا مونتاژ محصولات آنها را مختل خواهد کرد.

«در بحث‌های سیاسی و عمومی امروز کانادا صحبت از خودکفایی کانادا زیاد مطرح می‌شود اما متاسفانه چنین چیزی نه واقع‌گرایانه و نه مطلوب است.» اینها سخنان یان سیمون، استاد استراتژی دانشگاه لاوال است.

برت ‌هاوس نایب رئیس و معاون اقتصاددان ارشد بانک اسکوشیا می‌گوید خودکفایی در بسیاری از بخش‌های اقتصاد کانادا امکان‌پذیر است اما این چرخش ناگهانی، عمیق و عظیم برای کشور «به شکل حیرت‌آوری پرهزینه و غیرموثر» خواهد بود.

به همین علت است که بسیاری از شرکت‌های کانادایی در دهه هفتاد میلادی فعالیت‌های خود را به خارج کانادا از جمله چین یا مکزیک منتقل کردند تا به این ترتیب هزینه‌های تولید خود را تاحدممکن کاهش دهند و سودآوری خود را بیشتر کنند.

همزمان انتاریو که کانون فعالیت‌های تولید کانادا محسوب می‌شود، صدها هزار شغل را از دست داد.

به گفته برت‌هاوس جهانی شدن زنجیره‌های تولید و تبادلات تجاری در مقیاس جهانی این امکان را به مصرف‌کنندگان کانادایی می‌دهد برای تامین نیازهای خود طیف گسترده‌ای از محصولات مختلف با قیمت‌های پائین را روبروی خود ببینند.

تولید محصولات راهبردی

یان سیمون و برت هاوس هر دو بر این عقیده هستند که بهتر است کانادا ظرفیت تولید برخی اقلام و کالاهای راهبردی مثل تجهیزات حفاظتی فردی را افزایش دهد.

یان سیمون که یک راهبردشناس است، می‌گوید: «تقویت ظرفیت تولید کالاهای راهبردی در کانادا در ارتقای امنیت بهداشتی، امنیت غذایی و حتی امنیت ملی کشور موثر خواهد بود.»

برت هاوس نایب رئیس و معاون اقتصاددان ارشد بانک اسکوشیا درهمین راستا می‌افزاید: «تضمین دسترسی به برخی محصولات و کالاهای حساس و راهبردی با اصول راهبردی کانادا که مبتنی بر یک سیستم تبادل باز، دارای چارچوب و مقررات و کاملا هماهنگ با زنجیره‌های منسجم تامین است، ناسازگاری نخواهد داشت.»

فلاویو وولپ رئیس اتحادیه قطعه‌سازان اتومبیل نیز همین دیدگاه را دارد. وی معتقد است که «انتاریو و کبک در نظر دارند ظرفیت تولیدی اضطراری خود را تقویت کنند تا در زمانی که زنجیره‌های تامین به علت بحران یا شوک‌های احتمالی مختل شد، بتوانند به سرعت وارد عمل شوند و کمبودهای به وجود آمده را جبران نمایند.

وزیرانِ اول استان‌های انتاریو و کبک چنین امکانی را مد نظر قرار داده‌اند. صنایع تولیدی هر دو استان در شرایط خوبی قرار دارند و ما می‌توانیم این هدف را محقق کنیم.»

خودکفایی غذایی رویایی رنگارنگ؟

سیلون شارلبوآ کارشناس صنایع غذایی در دانشگاه دالهاوزی می‌گوید: «یکی از نقطه ضعف‌های بزرگ کانادا که مانع از خودکفایی این کشور در صنعت مواذ غذایی می‌شود، کمبود ظرفیت‌های تبدیل در این بخش است.

ما کالاهای خود را به خارج صادر می‌کنیم و سپس آنها را به شکل بسته‌بندی شده دوباره با ده برابر قیمت خریداری می‌کنیم.»

همه‌گیری کووید19 و بحران ناشی از آن همچنین نشان داد که تولیدکنندگان برخی محصولات غذایی مثل گوشت، قارچ یا سیب‌زمینی در برابر کاهش شدید تقاضا در بازار، بسته‌شدن کارخانه‌های تبدیل یا کشتارگاه‌ها به شدت آسیب‌پذیر هستند.

شارلبوآ می‌افزاید: «وقتی همه شرایط عادی است کار تولیدکننده این محصولات به خوبی پیش می‌رود اما به محض این که تحت تاثیر یک بحران یا یک شوک خللی در روند تولید و عرضه آنها پیش آمد، آنها برای علاج مشکل گزینه‌های چندانی پیش روی خود نمی بینند.»

این کارشناس معتقد است که کانادا در مقایسه با کشوری مثل آمریکا یا برزیل به علت شرایط جغرافیایی و آب و هوایی خود از صنعت کشاورزی چندان کارآمدی برخوردار نیست که بتواند همه نیازهای غذایی شهروندانش را در داخل تامین کند. بنابراین خودکفایی غذایی کانادا بیشتر به یک رویای قشنگ می‌ماند.

ژوزف دوسه مدیر دانشکده مدیریت در دانشگاه آلبرتا نیز می‌گوید: «ما به عنوان شهروندان کانادایی برای این که کشورمان به خودکفایی برسد، حاضریم چه کارهایی انجام دهیم. برای پاسخ به این سوال ابتدا به داخل یخچال‌های خود نگاهی بیندازید.»

به گفته این اقتصاددان کانادایی، تلاش برای رسیدن به خودکفایی غذایی هزینه‌های خواربار را در کشور افزایش خواهد داد و شاید شهروندان مجبور شوند خوردن قهوه یا آوودکادو را کنار بگذارند و به جای آن سبزیجات کنسروشده یا فریزشده مصرف کنند.

بنا به باور آقای ژوزف دوسه «جهانی‌سازی در دنیای صنعت، تولید، کشاورزی و یا انرژی یک شبه شکل نگرفته است.» او معتقد است: «تولیدِ بیشترِ محصولاتی که در تولید آنها توانایی داریم و تبادلِ بیشترِ آن با کالاهایی که به آنها نیاز داریم، یک بازی برد-برد است.»

منبع: رادیو کانادا