برندگان ایگ‌نوبل 2016 اعلام شدند
پرونده‌ای برای احمقانه‌ترین طرح‌های پژوهشی سال
مریم ایرانی
«ابتدا شما را به خنده می‌اندازد و بعد به فکر وامی‌دارد!»
FIRST MAKES YOU LAUGH, THEN MAKES YOU THINK
این شعار بزرگترین مراسم و گردهمایی دانشمندانی است که تحقیقاتی با صورت مساله‌های احمقانه انجام می‌دهند؛ اما درون این «تحقیقات احمقانه» پیام‌های زیادی مستتر است که شما را مجبور می‌کند به آنها فکر کنید.
جایزه علمی ایگ‌نوبل که در واقع هجو و تقلید مسخره‌ای است از جایزه نوبل، هر سال اوایل اكتبر و تقریبا همزمان با اعلام نام برندگان نوبل واقعی در ده رشته داده می‌شود.
ایگ‌نوبل Ignoble (به معنی بی‌ارزش و مایه شرمساری) است ولی طرح‌ها و تحقیقات کاملا علمی هستند.
هر سال از میان 5000 مقاله در ماه اکتبر هیات رییسه این جایزه در ده گروه علمی مختلف به دستاوردها و تحقیقاتی که انقدر مسخره هستند که هرگز به فکر کسی خطور نمی‌کنند داده می‌شوند. البته در ابتدای کار شعار ایگ‌نوبل این بود: «اکتشافاتی که نمی‌توان یا اصلا نباید آنها را انجام داد.»
از سال 1991، «سالنامه‌ی تحقیقات ناممکن» (Annuals of Improbable Research) به همراه گروه علوم کامپیوتر دانشگاه هاروارد، انجمن داستان‌های علمی‌تخیلی هارواردرادكلیف و انجمن دانشجویان فیزیك هارواردرادكلیف بانی مراسم سالانه اهدای جوایز ایگ‌نوبل است.
همه پژوهش‌هایی كه برنده جایزه ایگ‌نوبل می‌شوند واقعی هستند و در نشریات علمی یا پزشكی اغلب معتبر به چاپ رسیده‌اند. برندگان ایگ نوبل نه پولی دریافت می‌كنند، نه شهرتی به‌دست می‌آورند و تقریبا هیچ امیدی ندارند كه باعث تحولی در علم یا پزشكی شوند. آنها حتی هزینه سفرشان را نیز خودشان می‌پردازند.
نگاهی به هیئت داوران بیندازید: استادان دانشگاه‌های هاروارد و MIT و نویسندگان نامدار جهان و البته یک رهگذر که به‌طور تصادفی انتخاب می‌شود! تنوع تحقیقاتی که برای این جایزه انتخاب شده، خیلی جالب است. از تحقیق در مورد سیاهچاله‌ها که اثبات می‌کند ویژگی سیاهچاله‌ها شبیه توصیفات جهنم است بگیرید تا تحقیقی در مورد جذابیت‌های آدمیزاد برای شترمرغ! یا قانون 5 ثانیه که ثابت می‌کند اگر ظرف 5 ثانیه غذایی رو که رو زمین افتاده بردارید هیچ نوع آلودگی‌ای در آن وجود نخواهد داشت!
مراسم اهدای جایزه هم رسوم خاص خود را دارد. هربرنده حق دارد فقط یک دقیقه صحبت کند و در صورت اضافه صحبت کردن، حرفهایش با صدای جیغ یک دختر 8 ساله که به دوشیزه سوئیتی پو معروف است قطع می‌شود. سوئیتی پو جیغ می‌زند «بس کن دیگه حوصلم سررفت». و دانشجوها و بقیه حضار در تمام مدت اهدای جایزه هو می‌کنند . پرتاب موشک کاغذی روی سن هم از رسم و رسوم ثابت مراسم اهدای جایزه بود که از سال 2006 به دلایل مسائل امنیتی لغو شد. اما به غیر از دلایل امنیتی این توقف یک علت دیگر هم داشت هر سال پرفسور گلابر (استاد فیزیک دانشگاه هاروارد) با لقب افتخاری «جارونگهدار» که در طول مراسم، موشک‌های روی سن را جارو می‌کرد آن سال برای دریافت جایزه نوبل فیزیکش به سوئد رفته بود.
البته عده زیادی هم این جایزه را قبول ندارند. در سال ۱۹۹۵، رابرت می (Robert May)، زمانی که مشاور ارشد علمی دولت بریتانیا بود، درخواست کرد که کمیته برگزارکننده این جایزه از اعطای آن به دانشمندان بریتانیایی خودداری کنند. وی خطر به سمت مسخرگی‌کشیده‌شدن پژوهش‌های راستین علمی و کم‌اهمیت‌شدن این کوشش‌های علمی در انظار عمومی را دلیل این درخواست اقامه کرده بود؛ اما نشریه شیمی و صنعتChemistry & Industry طی مقاله‌ای استدلال‌های وی را مردود دانست.
در سپتامبر ۲۰۰۹ میلادی، مقاله‌ای به عنوان «جنبه شریف ایگ‌نوبل» (A noble side to Ig Nobel) در نشریه The National منتشر شد. در این مقاله آمده‌است که گرچه ایگ‌نوبل پژوهش‌های بی‌اهمیت را به باد سخره می‌گیرد؛ اما تاریخ نشان داده که گاهی همین پژوهش‌های جزئی به کشفیات بزرگی انجامیده‌است. برای مثال، در سال ۲۰۰۶ پژوهشی نشان داده که پشه آنوفل (Anopheles) به اندازه یکسانی به بوی پنیر لومبرگر (Limburger) کشش دارد که بوی پای انسان، که همان سال برنده جایزه ایگ‌نوبل در رشته زیست‌شناسی شد. درصورتی‌که در نتیجه مستقیم همین پژوهش بود که بعدها با استفاده از همین نوع پنیر، برای مقابله با همه‌گیری بیماری مالاریا، تله‌هایی در مناطق حساس و راهبردیِ آفریقا کار گذاشته شد.
نابراین به نظر می‌رسد علی‌رغم مخالفت‌ها این جایزه حالا حالاها به پژوهشگران اعطا خواهد شد. امسال هم کمیته ایگ‌نوبل گل کاشته است و احمقانه‌ترین تحقیقات علمی سال را پیدا کرده و برایشان جایزه تعیین کرده است. در این جا برخی از خنده‌دارترین آنها را برای شما جمع‌آوری کرده‌ام. امیدوارم که از خواندنشان مثل خودم خیلی لذت ببرید.
شلوارهای موشی و رازی که آشکار شد
احمد شفیق مصری از دانشگاه قاهره موفق شد با تحقیقی پیرامون اثر الیاف پشمی، پلی‌استر و کتان در شلوارها روی قدرت جنسی موش‌ها جایزه بخش محصولات تولیدی ایگ‌نوبل را به دست بیاورد.
این بررسی‌ها روی 75 موش انجام شد و به آنها شلوارهایی از جنس الیافی که 100درصد پلی استر، 50-50درصد پلی استر-نخ، 100درصد نخ،100درصد پشم بودند پوشانده شد. تحقیقات، قبل و بعد از 6 تا 12 ماه از زمانی که این شلوارها به موش‌ها پوشانده شدند انجام گرفت. اثرات نیروهای الکترواستاتیکی که این شلوارها روی آلت تناسلی موش‌ها می‌گذاشتند به دقت مورد بررسی قرار گرفت. در طی ماه‌های 6 و 12 از شروع آزمایش، پوشیدن شلوارهای پلی استر و پلی استر-نخ، موجب شد تا سزح تولید اسپرم و میل جنسی موش‌ها به شدت کاهش یابد. در حالی که برای الیاف پشم و نخ خالص این اتفاق برعکس افتاد و میل جنسی افزایش پیدا کرد.
تحقیقات روی جنس الیاف این شلوارها نشان دادند که الیاف پلی استر با ایجاد میدان‌های الکتروستاتیک اطراف آلت تناسلی موش‌ها سبب کاهش میل جنسی در آنها می‌شود. این تحقیقات در حال بررسی روی میل جنسی انسان هم هستند
جایزه‌ای برای تمسخر یک کلاهبرداری بزرگ
در تاریخ اعطای جوایز ایگ‌نوبل گاهی این جایزه به نشانه انتقاد (یا حتی هجو ملایم) به کسی یا سازمانی داده می‌شود که اقدامی توجیه‌ناپذیر انجام داده باشند. دو جایزه‌ای که به پژوهش‌هایی در زمینه هومیوپاتی اعطا شد و یا جوایزی که با دولت ایالتی کانزاس و کلرادو ایالات متحده آمریکا، برای پایداری در «تدریس فرگشت» داده شد، و همین‌طور جایزه‌ای که به نشریه Social Text، به‌خاطر اشتباه فاحشی که هیأت تحریریه‌اش در ماجرای سوکال مرتکب شده‌بود، تعلق گرفت، نمونه‌هایی از این دست هستند.
امسال هم جایزه ایگ‌نوبل شیمی از این دست جوایز بود که برای رسوایی بزرگ یک شرکت معروف اعطا شد. این جایزه امسال به شرکت فولکس واگن به خاطر حل مشکلات آلاینده‌های ناشی از دود اتوموبیل‌ها داده شده است. اما در واقع این جایزه، به رخ‌کشیدن رسوایی سال گذشته این شرکت است که سرو صدای بسیار زیادی به پا کرد. سپتامبر پارسال بود که سازمان حفاظت از محیط زیست آمریکا در طی بیانیه‌ای اعلام کرد که سطح اکسید نیتروژن تولید شده از خودروهای اصلی شرکت فولکس واگن تقریبا 9 برابر استانداردهای این سازمان است. اکسید نیتروژن یکی از آلاینده‌های اصلی و بسیار خطرناک در دود خودروها به شما می‌رود.
حقه جالبی که این شرکت معروف و معتبر به سازمان محیط زیست آمریکا زده است همان چیزی است که باعث شده تا مضحک‌ترین جایزه شیمی سال را به خود اختصاص دهد.
این حقه جالب یک سیستم هوشمند تزریق سوخت به موتور دیزلی است که در هنگام انجام تست روی موتور این قابلیت را ایجاد می‌کند تا مقدار آلاینده‌های موجود در دود خودرو به سطح استاندارد برسد و این قدر در این وضعیت باقی بماند تا تست‌های موتور به اتمام برسد. اما در حالت عادی که سیستم برای تست آلاینده‌ها چک نمی‌شود، میزان تولید آلاینده اکسید نیتروژن به 40 برابر وضعیت تست می‌رسد که در نوع خود یک فاجعه زیست محیطی به حساب می‌آید. نکته جالب سیستم هوشمند دراین است که شرکت فولکس واگن آن را برای بیش از 11 میلیون خودرویی که در فواصل سالهای 2009 تا 2015 به سراسر دنیا فروخته است به کاربرده که از این تعداد خودرو در حدود 500 هزار خودرو فقط به امریکا فروخته شده است.
اما موضوع چطور لو رفت؟ 5 دانشمند دانشگاه ویرجینیای غربی در حین انجام یک سری تست‌های غیررسمی که در سال 1995 توسط یک مهندس آمریکایی طراحی شده‌اند این موضوع را فهمیدند.
با آشکارشدن حقه شرکت فولکس واگن ارزش سهام این شرکت به سرعت به یک‌سوم مقدار خود رسید و مدیرعامل آن هم استعفا داد. همچنین مدیران شرکت‌های آئودی و پورشه هم از کار معلق شدند. علاوه بر این شرکت در حدود 16.2 میلیاردلارخسارت به دولت آمریکا هم پرداخت کرد. بعد از این رسوایی بود که معلوم شد شرکت‌های خودروسازی دیگری هم بوده اند که از روش شرکت فولکس واگن تقلید و تقلب کرده‌اند. حالا به نظر می‌رسد بخاطر این شاهکار، مضحک ترین جایزه نوبل در شیمی به شرکت فولکس واگن رسیده است. هر چند هیچکدام از مسیولان این شرکت برای دریافت جایزه حاضر نشدند و ظاهرا این شیرین‌کاری کمیته ایگ‌نوبل به مذاقشان خوش نیامده است.
جایزه برای دفترچه خاطرات مرد بزی و رژیم کرم برای گورکن‌شدن
به نظر شما اطلاعات زیر چگونه به دست می‌آیند؟
«کرم‌های منطقه چابلیسدر فرانسه وقتی جویده می‌شوند طعم مواد معدنی می‌دهند. کرم‌های منطقه پیکاردیشبیه چوب هستند. کرم‌های های کنت، طعم ترو تازه‌ای دارند. طعم کرم‌ها با تغییرات فصل و منطقه به‌شدت تغییر می‌کند.»
این اطلاعات جالب توجه در کتابی که توسط جان فوستر انگلیسی منتشرشده و به چاپ رسیده است. ماجراهای این کتاب همگی بر مبنای تجربیات خود او جمع‌آوری شده‌اند. جان فوستر خود را وقف طبیعت کرده است. او تا به حال در قالب روباه، گوزن، بزکوهی و گورکن در طبیعت زندگی کرده و از تجربیات خود یادداشت‌برداری کرده است.
مثلا همان تجربیات کرم‌شناسی که خواندید را فوستر وقتی به دست آورد که در قالب یک گورکن در طبیعت زندگی می‌کرد و رژیم غذایی کرم‌ها را در پیش گرفته بود. او همواره به این مساله اعتقاد داشته است که بین انسان بودن و حیوان بودن یک مرز وجود دارد و برای رسیدن به ماهیت این مرزبندی او خود را در معرض تجربیات زندگی حیوانات قرار داده است. پسر نه ساله فوستر به نام تام هم در بخش‌های زیادی از این تجارب پدرش را همراهی کرده است.
توماس توییتز هم یکی دیگر از کسانی است که مانند فوستر به زندگی به سبک حیوانات علاقه نشان داده است و به مدت سه ماه با هیات یک بز در کوهستان زندگی کرد و خاطرات این زندگی بزی را در قالب یک کتاب به چاپ رساند. برای این کار او ابزاری به شکل پاهای بز به قیمت حدودا 4000 دلار خریداری و روی پاهای خودش نصب کرد و در کوهستان‌ها ورجه وورجه کرد و به این نتیجه رسید که بزها در انجام زندگی روزمره بزی خود بسیار فعال و خوب ظاهر می‌شوند و خوردن علف روی ارتفاعات بسیار سخت است. همچنین او در کتابش اعلام کرده است که بزها صدای @مع@از خود در نمی‌آورند بلکه چیزی شبیه به «بع» می‌گویند. همچنین او اعتقاد دارد که بز بودن برای یک انسان خیلی راحت تر از فیل بودن است چون محیط زندگی یک بز به یک انسان نزدیک تر و قابل تقلید تر است. در هر حال خود توییتز گفته است که ممکن است در آینده تجربه زندگی بزی خود را دوباره تکرار کند.
با این تفاسیر فکر کنم شما هم مثل کمیته ایگ‌نوبل متقاعد شده باشید که جایزه مشترک احمقانه ترین تحقیقات زیست شناسی سال کاملا برازنده این دو نفر است.
نورپلاریزه و مساله اسب‌ها و سنجاقک‌ها
خوب ظاهرا توجه به برخی مسایل ساده فیزیکی در برخی پدیده‌های روزمره می‌تواند هم احمقانه باشد و هم پاسخ پرسش‌های لاینحلی را هم آشکار کند. همان چیزی که جایزه ایگ‌نوبل فیزیک رابرای 9 نفر از کشورهای مجارستان،اسپانیا، سوئد و سوییس به ارمغان آورد.
این جایزه برای تحقیقات در ارتباط با موضوع: «مزایای اسب سفید بودن»و نیز به «چرا گونه خاصی از سنجاقک‌ها روی سنگ قبرهای عمودی سیاه قبرستان‌ها می‌نشینند؟» داده شده است.
به طور کلی اسب‌های سفید از یک بیماری پوستی مرتبط با رنگ دانه‌های پوست خود رنج می‌برند که به دلیل حساسیت بالای این رنگ دانه‌ها به طیف فرابنفش نور خورشید است.
همچنین به دلیل رنگ سفید خود بیشتر از گونه‌های سیاه در معرض خطر حمله حیوانات مهاجم بوده اند چون قدرت استتار کمتری دارند. با این حال این گونه از اسب‌ها در طول قرن‌ها علی رغم نکاتی که که گفته شد کمتر از گونه سیاه در معرض انقراض قرار گرفته اند. دلیل این امر در این است که انتقال بیماری از یک نوع حشره خاص به این اسب‌ها اصلا اتفاق نمی‌افتد در حالی که این حشره به اسب‌های سیاه می‌تواند حمله ور شود. این حشره برای اینکه بتواند به بدن اسب حمله کند باید از نور پلاریزه بازتاب شده از سطح بدن برای شناسایی طعمه خود استفاده کند. وقتی رنگ طعمه سیاه یا قهوه‌ای است به راحتی این بازتاب انجام می‌شود ولی روی سطح سفید بدن اسب‌ها این بازتاب رخ نمی‌دهد. این اتفاق درباره سایر حیواناتی هم که رنگ سفیدی دارند می‌تواند صادق باشد.
اما در تحقیق دوم محققان برنده جایزه روی یک گونه خاص از سنجاقک‌ها متمرکز شدند. این سنجاقک‌ها به سمت سنگ قبرهای سیاه در قبرستانی در مجارستان تمایل زیادی نشان می‌دهند. آنها روی سنگ‌های براق سیاه عمودی قبرها نشسته و پرهای خود را روی آن کاملا می‌گشایند. این رفتار سنجاقک‌ها روی سطح این سنگ‌های براق مشابه رفتاری است که روی آب از خود نشان می‌دهند. شواهد فیزیکی با استفاده از تصویربرداری توسط دوربین‌های پلاریمتری نشان می‌دهند که سطح براق این سنگ‌ها به دلیل بازتاب نورپلاریزه مانند سطح آب برای آنها یک علامت به شمار می‌روند تا روی آنها بنشینند و پرهای خود را کاملا باز کنند. اگر سنجاقک‌های ماده روی سطح سنگ‌ها بنشینند می‌توانند سنجاقک‌های نر را بیشتر و از فواصل دورتری برای نشستن روی سنگ ترغیب کنند.
گروتسکی بر تبارشناسی دروغ
ایگ‌نوبل روانشناسی برای بررسی یک مساله اخلاقی مهم در جامعه اهدا داده شده است. بررسی دروغ گفتن و دروغ نگفتن. دانشمندانی از کشورهای بلژیک هلند کانادا آمریکا و آلمان این جایزه را به طور مشترک برنده شدند.
این پژوهش درباره دسته‌بندی و ارایه یک مدل برای بررسی موضوع فریب دادن و دروغ در طی زندگی افراد بوده است. این اولین بار است که مطالعه‌ای با این وسعت در این زمینه صورت می‌گیرد. در واقع هدف ازانجام این تحقیقات توجه به مهارت در دروغگویی و تکرار این عمل در سالهای زندگی افراد است. یک جامعه آماری در حدود 1005 نفر که بین 6 تا 77 سال سن داشتند انتخاب شدند. سپس مورد مطالعه قرار گرفتند تا معلوم شود که هر فرد چندبار دروغ می‌گوید و زمان واکنش هر کدام از این افراد نسبت به دروغگویی چقدر است و چقدر برای این عمل مهارت دارند.
دروغگویی یکی از بخش‌های مهم زندگی افراد است که روی اعتماد به نفس، روابط کاری واجتماعی تاثیرات مهمی می‌گذارد و این تحقیقات توانستند برای اولین بار روی عملکرد بخش هایی از مغز که در سنین مختلف درگیر مساله دروغگویی می‌شوند و نحوه پاسخ دهی این بخش‌ها به دروغ گفتن و انتخاب راستگویی تحقیقات جامعی انجام بدهند. براساس یک نمودار یو (U) شکل، الگوی تغییرات مهارت دروغگویی در سنین مختلف نشان می‌دهد که این مهارت در سنین کودکی پیشرفت می‌کند و در اوایل نوجوانی به درجات بالایی می‌رسد و در جوانی این مهارت تا حد زیادی کاهش نشان می‌دهد. همچنین تعداد بارهایی که افراد دروغ می‌گویند در کودکی در بالاترین مقدار و در جوانی کاهش چشمگیری دارد. به طور کلی آنها نتیجه گرفتند دروغ گفتن واکنش بسیار سخت و آرام تری نسبت به راست گفتن در مغز دارد و در نتیجه همواره برای افراد در هر سنی راحت‌تر است که در پاسخ به سوالات راستگو باشند.
آینه‌درمانی مساله خارش
به پرسش زیر خوب فکر کنید «اگر روبروی آینه بایستید و سمت راست بدن شما بخارد و همزمان در آینه به آن سمت نگاه کنید، آیا این امکان وجود دارد که چون در آینه سمت راست خود را به جای سمت چپ می‌بینید این بار احساس خارش را در سمت چپ هم بکنید و با خاراندن سمت چپ، حس خارش در سمت راستتان از بین برود؟» به عبارت دیگر آیا احساس خارش تحت تاثیر قدرت دید قرار می‌گیرد؟
جواب این پرسش احمقانه و خنده دار باعث شد تا کمیته ایگ‌نوبل جایزه پزشکی خود را به گروهی از دانشمندان آلمانی تقدیم کند.
این گروه برای پاسخ دادن به این پرسش، از شرکت کنندگان خواستند تا احساس خود را در برابر یک محرک خارش آور در بازوی سمت راستشان توصیف کنند.
برای انجام این آزمایش یک آینه برای شرکت کنندگان قرار داده شد و از آنها خواسته شد تا بر اساس تصویر آینه‌ای خود محل خارش را بخارند. در این حالت با اینکه سمت راست افراد دچار خارش شده بود ولی آنها سمت چپ خود را می‌خاراندند. احساسی که آنها توصیف می‌کردند بسیار جالب بود. اینکه با وجود عدم خاراندن محل دقیق خارش به خاطر اینکه در آینه آنها دست چپ را به جای دست راست می‌دیدند و آن را می‌خاراندند، احساس خارش در ناحیه راست از بین می‌رفت. این پدیده بامزه این دانشمندان را متقاعد کرد که قدرت دیدن روی درک و حواس انسان تاثیر بسیار شگرف و پیچیده‌ای دارد. همچنین آنها به این نتیجه رسیدند که با روش القای تصویر آینه‌ای می‌توان به بیمارانی که منطقه‌ای از بدنشان بر اثر سوختگی و زخم‌های عمیق آسیب دیده و دچار خارش است ولی امکان خارش مستقیم آن وجود ندارد از طریق یک آینه کمک کرد.
منابع:
http://www.nytimes.com/interactive/2015/business/international/vw-diesel-emissions-scandal-explained.html?_r=0
http://www.wired.co.uk/article/volkwagen-ceo-resigns
https://www.theguardian.com/business/2016/sep/09/volkswagen-engineer-pleads-guilty-conspiracy-emissions-scandal-
http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371درصد2Fjournal.pone.0082756
https://ktwop.com/2016/09/23/2016-ig-nobels-are-more-embarrassing-than-satirical/
http://www.wired.co.uk/article/2016-ig-nobel-awards
http://www.networkworld.com/article/3123256/data-center/here-are-the-2016-ig-nobel-prize-winners.html
http://mtq.sagepub.com/content/14/4/451
http://rspb.royalsocietypublishing.org/content/277/1688/1643.short
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/001078249290157O
https://www.epa.gov/newsreleases/epa-california-notify-volkswagen-additional-clean-air-act-violations
http://www.improbable.com/ig/winners/
